Czas pracy kierowcy wykonującego przewozy okazjonalne osób

Jak kwalifikować przerwę w pracy kierowcy, który wiezie turystów z miejscowości, w której kwaterują do miejsca zwiedzania, następnie ma kilka godzin wolnego, a o umówionej porze odbiera turystów i rozwozi ich na kwatery? Jaki wpływ na kwalifikację przerwy wywiera to, że choć kierowca ma w czasie przerwy wolne, nie może opuścić terenu miejscowości, co więcej ma obowiązek pozostawać w gotowości do świadczenia pracy? Czy taki okres niewykonywania pracy można uznać za postój, czy też za dyżur, a może trzeba te godziny zaliczyć do czasu pracy? Jak rozliczyć czas pracy kierowcy, jeśli łącznie z czasem postoju przepracuje w dobie 10 godzin?

Przewóz okazjonalny osób a system czasu pracy

Zatrudnienie kierowcy busa, który przewozi turystów z hotelu lub pensjonatu do okolicznych atrakcji turystycznych i z powrotem można kwalifikować jako przewóz okazjonalny osób. Niezależnie od stosowanego systemu czasu pracy dla kierowców realizujących tego typu zadania nie ustala się rozkładów czasu pracy. Tak stanowi art. 11 ust. 2a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2012 r. poz. 1155 ze zm.), dalej ustawy.

Znaczenie rozkładów czasu pracy staje się oczywiste dopiero w połączeniu z dostosowanym do rodzaju wykonywanych przewozów systemem czasu pracy. Przy przewozach okazjonalnych osób system podstawowy połączony ze stałym rozkładem, nie jest dobrym rozwiązaniem. Pracodawcę ogranicza bowiem sztywna, 8-godzinna norma dobowa oraz to, że czas pracy kierowcy biegnie nieprzerwanie od momentu jej rozpoczęcia, co skutkuje koniecznością wliczania do niego okresów oczekiwania na turystów w zakresie, w jakim uzupełniają one czas pracy do 8-godzinnej normy. Korzystniejszą opcją wydaje się być system równoważny, który pozwala dostosować długość dniówki do czasochłonności zaplanowanego zadania przewozowego. Jednakże wadami tego systemu jest konieczność planowania dla kierowców choćby mini-rozkładów, tak aby nie było wątpliwości, ile godzin pracy zaplanowano im w poszczególnych dniówkach oraz analogicznie jak w systemie podstawowym brak możliwości wyłączenia z czasu pracy okresu oczekiwania na turystów. Przerwę w czasie pracy wynoszącą w każdej dniówce maksymalnie 5 godzin, niewliczaną do czasu pracy przewiduje system przerywany. Przy czym można go zastosować wobec kierowcy busa, jeśli wykonuje on krajowy transport drogowy w zakresie przewozu osób pojazdem samochodowym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu powyżej 7 i nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, wymagający uzyskania odpowiedniej licencji. Z wad systemu przerywanego należy wymienić to, że zakłada on pracę w stałym wymiarze 8 godzin na dobę. Zaplanowanie mniejszej niż norma dobowa liczby godzin pracy spowoduje więc konieczność uzupełnienia wynagrodzenia za brakujące godziny, których nie będzie można wykorzystać w innej dniówce, gdy dojazd i powrót do miejsca zwiedzania wraz z innymi aktywnościami wliczanymi do czasu pracy kierowcy przekroczą 8 godzin. Kolejnym minusem z perspektywy pracodawcy będzie również konieczność wypłaty wynagrodzenia za czas przerw w wysokości połowy stawki godzinowej z płacy zasadniczej kierowcy (art. 16 ust. 1 i 2 ustawy).

Najkorzystniejszym dla pracodawcy byłoby wprowadzenie systemu mieszanego, łączącego zalety równoważnego i przerywanego czasu pracy. Pozwala on dostosować rozkład pracy do czasochłonności wykonywanych zadań przewozowych i jednocześnie zaplanować kierowcy przerwę w pracy przypadającą na godziny, w których grupa turystów zwiedza okoliczne atrakcje. Wadą tego systemu jest konieczność ustalania rozkładów na co najmniej miesięczne okresy. W praktyce ogranicza to stosowanie systemu mieszanego do przedsiębiorstw obsługujących przewozy regularne osób, które i tak muszą przygotowywać dla zatrudnionych kierowców rozkłady na 2 tygodnie (przewóz powyżej 50 km) lub miesiąc (przewóz do 50 km).

Przerwa a czas pracy

O zasadach kwalifikacji kilkugodzinnego postoju w aspekcie czasu pracy rozstrzyga art. 10 ustawy, nakazujący zaliczanie go do okresu pozostawania w dyspozycji. Jest to okres odrębny od przerw i czasu odpoczynku, w którym kierowca nie ma obowiązku pozostawania na stanowisku pracy, będąc jednocześnie w gotowości do rozpoczęcia lub kontynuowania prowadzenia pojazdu albo wykonywania innej pracy. Okresy dyspozycji obejmują w szczególności czas towarzyszenia przez kierowcę pojazdowi transportowanemu pociągiem lub promem, czas oczekiwania na przejściach granicznych oraz w związku z ograniczeniami w ruchu drogowym. Jako okres dyspozycji trzeba będzie kwalifikować również czas oczekiwania na turystów, a skoro wlicza się go do czasu dyżuru jedynie w zakresie przypadającym poza rozkładem czasu pracy kierowcy, w części przypadającej na normalne godziny jego pracy powinien zostać zaliczony do czasu pracy, tak jak ma to miejsce w przypadku kierowców zatrudnionych w zadaniowym czasie pracy.

W drodze wyjątku, gdyby bus był skonstruowany lub przystosowany do przewozu powyżej 9 osób łącznie z kierowcą, mógłby on korzystać z odpoczynku dzielonego (3 godz. + 9 godz.) na podstawie przepisów rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych... (Dz. U. UE L 06.102.1). W takich okolicznościach część z godzin postoju można by rozliczyć jako odpoczynek dzielony, wyłączając ten okres z czasu pracy.

Kierowca przez 1,5 godziny wiózł busem turystów z Kudowy Zdroju do Wałbrzycha, a następnie miał 7 godzin przerwy. Kwalifikacja tej przerwy zależy od stosowanego systemu czasu pracy. W systemie podstawowym, większa jej część podlega zaliczeniu do czasu pracy jako okres pozostawania w dyspozycji. Tak stanie się z pierwszymi 4 godzinami 30 minutami przerwy, dopełniającymi dobowy czas pracy do 6 godzin, po których musi nastąpić przerwa przeznaczona na odpoczynek. Jeśli kierowca pracuje w dobie ponad 9 godzin (co będzie miało miejsce, licząc półtoragodzinny powrót) ma ona wymiar 45 minut, z czego 15 minut zalicza się do czasu pracy, a pozostałe 30 minut do czasu dyżuru, za który kierowca ma roszczenie o wynagrodzenie w wysokości określonej w przepisach płacowych, minimalnie na poziomie 50% stawki godzinowej z wynagrodzenia zasadniczego. Na tym etapie mamy więc 6 godzin 15 minut czasu pracy oraz 30 minut dyżuru. Do okresu pozostawania w dyspozycji zaliczymy również pozostałą godzinę i 45 minut przerwy, dopełniające wymiar do 8-godzinnej normy. W efekcie podjęcie prowadzenia pojazdu przez ostatnie 1,5 godziny doprowadzi do naruszenia dobowej normy czasu pracy, za co kierowcy będzie przysługiwało normalne wynagrodzenie z dodatkiem lub czas wolny. W skali całego dnia do czasu pracy zaliczymy 9 godzin i 30 minut, a pozostałe 30 minut wliczymy do czasu dyżuru.

Gdyby pracodawca wprowadził system przerywany i zaplanował np. rano - 3 godziny pracy i przed zakończeniem pracy - 4 godziny 45 minut oraz pomiędzy tymi okresami przerwę do 5 godzin, przypadającą w okresie oczekiwania na turystów, to uniknąłby nadgodzin, a razem z 15 minutami przerwy śniadaniowej zaplanowałby kierowcy pełny, 8-godzinny wymiar czasu pracy. Wprowadzenie zaś systemu mieszanego pozwoliłoby na zaplanowanie kierowcy do 5 godzin przerwy przy jednoczesnym skróceniu dobowego wymiaru czasu pracy poniżej 6 godzin, co wyłączyłoby konieczność udzielania innych przerw w czasie pracy. Nawet w tym przypadku nie uda się jednak zaplanować aż 7 godzin wolnego między okresami wykonywania pracy, więc część z czasu oczekiwania i tak podlegałaby zaliczeniu do czasu pracy jako okres pozostawania w dyspozycji.