Czas pracy kierowców w przewozach towarowych

Czas prowadzenia pojazdu przez kierowcę wykonującego przewozy towarowe na terenie UE doznaje limitów w dobie, tygodniu oraz w okresie dwóch tygodni. Jest on rejestrowany automatycznie lub półautomatycznie przez tachograf, ewentualnie ręcznie przez kierowcę w przypadku awarii tachografu. Czas prowadzenia pojazdu w trakcie jednego dnia nie powinien przekroczyć 9 godzin, choć przepis dopuszcza przedłużenie go do 10 godzin, nie więcej niż dwa razy w każdym tygodniu pracy. Dzienny czas prowadzenia pojazdu musi przypadać pomiędzy dwoma dziennymi okresami odpoczynku, lub między odpoczynkiem dziennym, a tygodniowym (art. 4 lit. k rozporządzenia WE nr 561/2006). W konsekwencji należy uznać, że rozporządzenie nie odwołuje się do doby astronomicznej (od 0⁰⁰ do 24⁰⁰), ani pracowniczej (24 godz. od momentu planowego rozpoczęcia pracy w poprzedniej dniówce).

Kierowca wykonujący przewóz drogowy rzeczy na trasach międzynarodowych prowadzi pojazd przez 9 godzin, a następnie korzysta z 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Bezpośrednio po okresie odpoczynku kierowca wsiada ponownie za kierownicę i kontynuuje zadanie. Jest to działanie zgodne z przepisami dyrektywy, choć w myśl rodzimych przepisów powoduje ponowne rozpoczęcie pracy w tej samej dobie. Nie ma to jednak znaczenia dla omawianych przepisów międzynarodowych, którym obca jest definicja doby pracowniczej. Zgodnie z nimi, okres po skorzystaniu z odpoczynku to kolejny dzień pracy, więc kierowca powinien zmienić wykresówkę w tachografie, jeśli używa urządzenia analogowego.

Okres prowadzenia pojazdu może być ciągły lub przerwany, obejmując w tym drugim przypadku wszystkie okresy prowadzenia pojazdu przypadające pomiędzy przerwami i odpoczynkami. Z okresu prowadzenia pojazdu nie odlicza się krótkich przerw spowodowanych oczekiwaniem na światłach, przejazdach kolejowych, czy w korkach ulicznych. W praktyce oznacza to, że tego typu przerwy powinny być zaliczane w całości do czasu prowadzenia pojazdu.

Za przekroczenie dziennego czasu prowadzenia pojazdu do godziny kierowcy grozi grzywna w wysokości 50 zł, a za każdą kolejną rozpoczętą godzinę grozi grzywna w wysokości 100 zł (lp. 5.1. załącznika nr 1 do ustawy o transporcie drogowym). Kary pieniężne dla przewoźników uzależniono od tego czy przekroczeniu uległ 9-godzinny okres prowadzenia pojazdu (jeśli kierowca wydłużył wcześniej do 10 godzin jazdę w danym tygodniu), czy też 10-godzinny czas jazdy w dobie). W pierwszym przypadku wynoszą one:

• 50 zł, jeśli czas jazdy przekroczono powyżej 15 minut do mniej niż godziny,
• 150 zł, gdy przekroczono od 1 do mniej niż 2 godzin,
• 200 zł za każdą kolejną rozpoczętą godzinę od dwóch godzin oraz
• 550 zł za każdą rozpoczętą godzinę od 10 godzin 30 minut w przypadku braku jakiejkolwiek przerwy lub odpoczynku trwającego co najmniej 4 godziny i 30 minut (lp. 5.1. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym).

W drugim przypadku, gdy doszło do przekroczenia przedłużonego czasu jazdy przewoźnikowi grozi:

• 100 zł za przekroczenie o mniej niż 1 godzinę,
• 200 zł za przekroczenie od 1 do mniej niż 2 godzin,
• 250 zł za każdą rozpoczętą godzinę od 2 godzin oraz
• 550 zł za każdą rozpoczętą godzinę od 15 godzin, w przypadku braku jakiejkolwiek przerwy lub odpoczynku trwającego co najmniej (lp. 5.2. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym).

Menager transportu odpowiada za przekroczenie przez kierowcę dozwolonego maksymalnego dziennego czasu prowadzenia pojazdu o czas powyżej 6 godzin i 45 minut, a grzywna wynosi 500 zł (lp. 14 załącznika nr 4 do ustawy o transporcie drogowym).

Niebagatelny wpływ na odpowiedzialność za przekroczenie dziennego okresu prowadzenia pojazdu ma decyzja wykonawcza Komisji Europejskiej z dnia 7 czerwca 2011 r. w sprawie obliczania dziennego czasu prowadzenia pojazdu zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady. Z jej postanowień wynika, że obliczanie dziennego okresu prowadzenia pojazdu kończy się z początkiem nieprzerwanego okresu odpoczynku trwającego co najmniej 7 godzin. Godziny prowadzenia pojazdu po skorzystaniu z takiego okresu odpoczynku będą więc zaliczone do kolejnej dniówki.

Kierowca wykonujący przewóz drogowy rzeczy pojazdem o dopuszczalnej masie całkowitej 12 ton prowadził przez 10 godzin, następnie skorzystał z 7 godzin odpoczynku i niezwłocznie ruszył w dalszą drogę. Działanie to nie jest zgodne z przepisami, gdyż jego dzienny odpoczynek powinien był trwać co najmniej 9 godzin. Warto jednak pamiętać, że skorzystanie z 7 godzin nieprzerwanego odpoczynku daje gwarancję, że okresy prowadzenia pojazdu przypadające po takiej przerwie nie zostaną doliczone do poprzedniej dniówki, dzięki czemu kierowca i przewoźnik unikną odpowiedzialności za to naruszenie, płacąc grzywnę jedynie za skrócenie okresu odpoczynku. Jeśli przerwa byłaby choć odrobinę krótsza, czas prowadzenia pojazdu w kolejnej dniówce byłby zaliczony do poprzedniego okresu, powodując poważne przekroczenie normy i dodatkowe kary z tego tytułu.

Tygodniowy czas prowadzenia pojazdu może wynosić maksymalnie 56 godzin, co wynika wprost z art. 6 rozporządzenia WE nr 561/2006. Ma to ścisły związek z obowiązującymi kierowców normami dziennego czasu jazdy oraz faktem, że w przypadku przewozów podlegających pod regulacje omawianego rozporządzenia odpoczynek tygodniowy musi przypadać nie później niż po sześciu okresach 24-godzinnych od zakończenia poprzedniego odpoczynku tygodniowego. Skoro zaś czas jazdy w dobie może być dwukrotnie wydłużony do 10 godzin w takim okresie, a co do zasady wynosi 9 godzin, wartość ta wynika pośrednio również z innych przepisów rozporządzenia: (2 x 10 godz.) + (4 x 9 godz.) = 20 godz. + 36 godz. = 56 godz.

Omawiając to zagadnienie warto pamiętać, że w przypadku kierowców funkcjonuje szczególna definicja tygodnia, rozumianego jako okres od godziny 0⁰⁰ w poniedziałek do godziny 24⁰⁰ w niedzielę (art. 4 lit. i rozporządzenia WE nr 561/2006). Nie pokrywa się ona więc z pojęciem tygodnia prezentowanym w art. 128 § 3 pkt 2 K.p., odwołującym się do okresu rozliczeniowego. Prezentowana definicja tygodnia dotyczy wszystkich kierowców, niezależnie od rodzaju wykonywanego przewozu, gdyż została powtórzona w Umowie AETR oraz w art. 2 pkt 5 ustawy o czasie pracy kierowców.

Firma zatrudnia pracowników w 3-miesięcznych okresach rozliczeniowych, pokrywających się z kwartałami roku kalendarzowego. Poza kierowcami firma zatrudnia również magazynierów, księgową, kadrową i 2 panie sprzątające. Dla magazynierów i pracowników obsługi tygodnie rozpoczynają się od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego, czyli w przypadku III kwartału 2022 r. od soboty 1 października 2022 r. Z kolei dla kierowców tygodnie będą niezależne od okresów rozliczeniowych czy lat kalendarzowych, gdyż trwały od 26 września 2022 r. do 2 października 2022 r., od 3 do 9 października 2022 r. Warto o tym pamiętać przy planowaniu i rozliczaniu ich czasu pracy.

Przekroczenie maksymalnego tygodniowego czasu prowadzenia pojazdu jest sankcjonowane, jeśli ma rozmiar większy niż 30 minut. Przedsiębiorcy ryzykują karą pieniężną w wysokości:

• 150 zł za przekroczenie 56 godzin prowadzenia pojazdu w tygodniu powyżej 30 minut do mniej niż 4 godzin,
• 200 zł za czas od 4 do mniej niż 9 godzin,
• 350 zł za czas od 9 do mniej niż 14 godzin oraz
• 550 zł za każdą kolejną rozpoczętą godzinę od 14 godzin (lp. 5.3. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym).

Z kolei kierowca ryzykuje mandatem w wysokości 50 zł zarówno za przekroczenie tygodniowego czasu prowadzenia pojazdu o 30 minut do 2 godzin, jak i za każdą kolejną rozpoczętą godzinę. Kierujący transportem ryzykuje grzywną w wysokości 1.000 zł w przypadku przekroczenia przez kierowcę dopuszczalnego tygodniowego czasu prowadzenia pojazdu o co najmniej 14 godzin (lp. 11 załącznika nr 4 do ustawy o transporcie drogowym).

Czas prowadzenia pojazdu podlega również ograniczeniu w okresie dwutygodniowym, w którym nie może on przekroczyć 90 godzin. Dotyczy to każdych dwóch następujących po sobie tygodni, więc możliwe jest skontrolowanie przestrzegania tego przepisu w sposób krzyżowy. W praktyce oznacza to kontrolę najpierw w I i II tygodniu, następnie w II i III tygodniu, a na koniec również w III i IV tygodniu. Inspektor może również sprawdzić tygodnie IV i V oraz V i VI, co da pełen obraz ewentualnych przekroczeń. W praktyce oznacza to, że jeśli w jednym tygodniu planujemy maksymalne 56 godzin, w tygodniach poprzedzającym i następującym po takim tygodniu nie możemy zaplanować kierowcy więcej niż 34 godziny prowadzenia pojazdu. W przeciwnym razie przekroczymy maksymalny czas prowadzenia pojazdu w okresie dwutygodniowym.

Za ewentualne przekroczenia czasu prowadzenia pojazdu w okresie 2 tygodni odpowiada jedynie przewoźnik. Jeśli przekroczenie zmieści się w przedziale do mniej niż 10 godzin, grozi mu kara pieniężna w wysokości 250 zł, 350 zł od 10 do mniej niż 15 godzin, 550 zł od 15 do mniej niż 22 godzin 30 minut, oraz 700 zł za każdą kolejną rozpoczętą godzinę od 22 godzin 30 minut (lp. 5.4. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym). Kierujący transportem zostanie ukarany za przekroczenie przez kierowcę dopuszczalnego dwutygodniowego czasu prowadzenia pojazdu o co najmniej 23 godziny grzywną w wysokości 1.500 zł (lp. 12 załącznika nr 4 do ustawy o transporcie drogowym).

Kierowcy wykonujący przewozy towarowe, podlegające pod regulacje rozporządzenia WE nr 561/2006 muszą korzystać z przerw w prowadzeniu pojazdu. Są to okresy, w których kierowcy nie tylko nie prowadzą pojazdu, ale i nie wykonują żadnej innej pracy, gdyż powinny być one przeznaczone wyłącznie do wypoczynku (art. 4 lit. d rozporządzenia WE nr 561/2006).

Pierwsza przerwa przysługuje najpóźniej po okresie prowadzenia pojazdu trwającym 4,5 godziny poza przypadkami, gdy kierowca rozpoczyna od razu okres odpoczynku (art. 7 rozporządzenia WE nr 561/2006). Należy się ona w wymiarze 45 minut i nie musi być wykorzystywana w jednej części, gdyż przepis przewiduje możliwość podzielenia jej na odcinki. Wymaga on jednak, by pierwszy z nich miał długość 15 minut, drugi z kolei 30 minut. W praktyce oznacza to, że alternatywą dla udzielania 45 minut przerwy po każdych 4,5 godzinach prowadzenia pojazdu jest udzielenie kierowcy 15 minut przerwy w trakcie 4,5-godzinnego okresu prowadzenia pojazdu, a następnie 30 minut przerwy bezpośrednio po jego zakończeniu. Po skorzystaniu z takiej przerwy, dzielonej lub wykorzystanej w jednym odcinku, kierowca może rozpocząć kolejny okres prowadzenia pojazdu.

Kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej 18 ton ma zaplanowany maksymalny dzienny czas prowadzenia pojazdu w wymiarze 10 godzin. Jego praca w tym dniu może wyglądać w następujący sposób:

• 4,5 godziny jazdy,
• 45 minut przerwy,
• 2,5 godziny jazdy,
• 15 minut przerwy,
• 2 godziny jazdy,
• 30 minut przerwy,
• godzina jazdy,
• odpoczynek.

Pewnych problemów praktycznych przysparzają przypadki skorzystania z przerwy w prowadzeniu pojazdu po okresie krótszym niż 4,5 godziny. Zgodnie z wytycznymi GITD z 28 lipca 2011 r. w takich okolicznościach przerwa kończy pierwszy okres prowadzenia, więc kierowca może po jej wykorzystaniu ponownie prowadzić przez maksymalnie 4,5 godziny. Wątpliwości takie nie występują w przypadku przekroczenia okresu 4,5 godziny prowadzenia pojazdu bez przerw. Kierowcy grozi w takim przypadku grzywna w kwocie 50 zł za przekroczenie czasu prowadzenia pojazdu powyżej 15 minut do 30 minut oraz w wysokości 100 zł za każde kolejne rozpoczęte 30 minut (lp. 5.2. załącznika nr 1 do ustawy o transporcie drogowym). W tych okolicznościach kara pieniężna grozi również przewoźnikowi, za czas do 30 minut przewoźnik płaci karę 100 zł, 250 zł grzywny grozi za przekroczenie maksymalnego czasu prowadzenia bez przerw o czas od 30 minut do mniej niż 1 godzina 30 minut, a za każde rozpoczęte 30 minut licząc od 1 godziny 30 minut kara wynosi 350 zł (lp. 5.11. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym).

Odstępstwo to jest jednak dopuszczalne jedynie w zakresie niezbędnym dla zapewnienia bezpieczeństwa osób, ładunku i pojazdu (art. 12 rozporządzenia WE nr 561/2006). Wiąże się z nim obowiązek kierowcy odpowiedniego udokumentowania przyczyn, poprzez odręczne wpisanie ich na wykresówce, wydruku z tachografu cyfrowego lub w planie pracy, w przypadku przewozów regularnych. Udokumentowanie przyczyn odstępstwa musi nastąpić najpóźniej po przybyciu na miejsce umożliwiające postój pojazdu. Powody, którymi kierowca usprawiedliwia odstępstwo od przepisów o czasie prowadzenia pojazdu, obowiązkowych przerwach i odpoczynkach nie mogą być możliwe do przewidzenia przed rozpoczęciem przewozu. W praktyce oznacza to, że objazdy drogowe lub ograniczenia w ruchu określonych kategorii pojazdów mogą uzasadniać przekroczenie czasu prowadzenia pojazdu jedynie w przypadku, gdy nie były one ogłoszone przed rozpoczęciem przewozu. Podobnie należy oceniać utrudnienia ruchu drogowego, gdyż tylko niespodziewane korki, spowodowane np. wypadkiem uzasadniają przesunięcie momentu skorzystania z przerwy czy odpoczynku. Takiej doniosłości nie mają korki wynikające np. ze szczytów komunikacyjnych, gdyż przejeżdżając o 16⁰⁰ przez centrum Warszawy lub Wrocławia kierowca musi zakładać, że zajmie to więcej czasu niż np. w godzinach nocnych. Analogicznie należy traktować przypadki przekroczenia czasu jazdy wskutek warunków atmosferycznych, które jako możliwe do przewidzenia przed rozpoczęciem zadania powinny być uwzględnione przez przewoźnika przy planowaniu pracy kierowcy. Przewoźnik musi również brać pod uwagę dostępną liczbę miejsc parkingowych na trasie przejazdu, gdyż jest to wartość z góry wiadoma przy układaniu zadań przewozowych.

Usprawiedliwieniem dla odstępstwa od omawianych przepisów może być za to choroba kierowcy lub awaria prowadzonego przez niego pojazdu. Najistotniejszy jest bowiem wyraźny związek pomiędzy odstąpieniem od stosowania przepisów, a podaną przyczyną, która uzasadnia dane odstępstwo. Odstępstwa od przepisów muszą mieć charakter wyjątkowy, więc kontrolując zasadność konkretnego przypadku Inspektor Transportu Drogowego będzie sprawdzał m.in. historię zapisów czasu prowadzenia pojazdu danego kierowcy. Pozwoli to bowiem ocenić, czy zazwyczaj przestrzega on przepisów, a przez to czy odstępstwo ma rzeczywiście wyjątkowy charakter. Nie mogą one bowiem występować regularnie i zawsze muszą być uzasadnione wyjątkowymi okolicznościami.

Kierowcy wykonujący przewozy towarowe, podlegające pod regulacje rozporządzenia WE nr 561/2006, korzystają z odpoczynków dziennych i tygodniowych na zasadach wynikających z art. 8 tego aktu prawnego. Zgodnie z definicją wynikającą z art. 4 rozporządzenia, są to okresy, w których kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem. Warto pamiętać, że przepis rozróżnia 4 kategorie odpoczynku, gdyż zarówno okres odpoczynku dziennego, jak i tygodniowego, może mieć charakter regularny lub skrócony.

Regularny dzienny okres odpoczynku wynosi co do zasady 11 godzin, choć w przypadku korzystania z niego w częściach musi on trwać co najmniej 12 godzin. Kierowca powinien skorzystać z tego odpoczynku w ciągu 24 godzin od zakończenia poprzedniego odpoczynku dziennego lub tygodniowego. Regularny dzienny okres odpoczynku może być podzielony na 2 części, z których pierwsza musi trwać co najmniej 3 godziny, druga z kolei minimum 9 godzin. Kolejność udzielania tych części ma przy tym istotne znaczenie, podobnie jak ma to miejsce w przypadku dzielenia 45 minut przerwy w prowadzeniu pojazdu. W przypadku odpoczynków dłuższa, 9-godzinna część, zawsze musi kończyć dzienny okres prowadzenia pojazdu, co oznacza, że krótsza powinna być udzielona w trakcie jego trwania.

Poza przypadkami dzielenia okresów odpoczynku, przy przewozach w transporcie multimodalnym istnieje możliwość ich przerwania. Dotyczy to przypadków, gdy w celu wykonania zadania przewozowego niezbędnym jest skorzystanie przez kierowcę z innego środka transportu (najczęściej pociągu lub promu). W takim przypadku kierowca korzysta z okresu odpoczynku częściowo na lądzie, częściowo zaś w pociągu lub promie. Prawidłowe podzielenie okresu odpoczynku wymaga w takich okolicznościach spełnienia dodatkowych warunków. Okres odpoczynku może być przerwany jedynie dwukrotnie innymi czynnościami, a łączny czas trwania tych przerw nie może przekroczyć godziny. Co więcej, podczas części odpoczynku spędzanego na promie lub w pociągu kierowca musi mieć zapewnioną kabinę sypialną, koję lub kuszetkę (art. 9 ust. 1 rozporządzenia WE nr 561/2006).

Kierowca jedzie z Rzeszowa do Sztokholmu przez Gdynię, gdzie wraz z pojazdem wsiada na prom do Szwecji. Jeśli dojedzie do Gdyni wcześniej niż zaplanowany przez armatora moment otwarcia ładowni promu, może on rozpocząć odpoczynek na lądzie, przerwać go na czas niezbędny by zaparkować pojazd na promie i dopełnić niezbędnych formalności, a następnie kontynuować odpoczynek w kajucie. Ważne, aby przerwa w korzystaniu z odpoczynku nie przekroczyła w takim przypadku godziny, gdyż wykluczyłoby to możliwość uznania udzielonego kierowcy odpoczynku za prawidłowy.

Uwaga! W przypadku dłuższej przerwy w korzystaniu z odpoczynku, kierowca z przykładu powyżej może skorzystać z odpoczynku dzielonego, o ile pierwsza część (wykorzystana na lądzie) trwała co najmniej 3 godziny, a druga część wykorzystywana w koi obejmuje nieprzerwanie 9 godzin. W takim przypadku przepisy nie regulują długości przerwy, więc może ona trwać ponad godzinę.

Pomiędzy dwoma odpoczynkami tygodniowymi kierowca może skorzystać z maksymalnie 3 skróconych odpoczynków dziennych, które muszą trwać minimum 9 godzin, a jednocześnie krócej niż 11 godzin. Co istotne skrócenie regularnego odpoczynku do tej wartości nie wymaga zrównoważenia kierowcy tego okresu w kolejnych dniach lub tygodniach. Dzienny okres odpoczynku, tak regularny, jak i skrócony, może być wykorzystany w pojeździe tylko na postoju.

W przypadku skorzystania z odpoczynku krótszego niż 9-godzinny, zarówno kierowcy, jak i przewoźnikowi grożą kary. Może to być efektem rozpoczęcia odpoczynku dobowego po ponad 16 godzinach od zakończenia poprzedniego okresu odpoczynku. W takich okolicznościach nawet udzielenie regularnego, 11-godzinnego odpoczynku dobowego nie zwolni pracodawcy od odpowiedzialności, gdyż ponad 3 godziny z tej puli będą przypadać po 24-godzinnym okresie rozliczeniowym, liczonym od zakończenia poprzedniego odpoczynku dobowego, czy tygodniowego. Podobnie ITD kwalifikuje przypadki udzielenia skróconego, 9-godzinnego odpoczynku dobowego w tygodniu, w którym kierowca skorzystał już trzykrotnie z takiej możliwości. Do naruszenia zasad skracania odpoczynków dobowych może dojść również w przypadkach, gdy kierowca nie przekroczy maksymalnego okresu prowadzenia pojazdu między dwoma odpoczynkami. Taki przypadek może wystąpić jedynie u tych kierowców, u których występują długie okresy wykonywania innej pracy lub pozostawania w gotowości.

Za nieuprawnione skracanie regularnych odpoczynków dziennych przewoźnikowi grozi kara pieniężna w wysokości:

• 100 zł, jeśli przekroczenie mieści się w granicach do 1 godziny,
• 200 zł, gdy przekroczenie obejmuje powyżej 1 godziny do 2 godzin 30 minut oraz
• 350 zł za każdą rozpoczętą godzinę powyżej 2 godzin 30 minut (lp. 5.5. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym).

Grzywna grozi ponadto za niespełnienie wymogu dzielonego dziennego odpoczynku i w tym przypadku przedsiębiorcy grozi grzywna w wysokości:

• 100 zł za skrócenie drugiej części odpoczynku o czas do godziny,
• 200 zł za skrócenie drugiej części odpoczynku dzielonego o czas powyżej 1 godziny do 2 godzin oraz
• 350 zł za każdą rozpoczętą godzinę powyżej 2 godzin.

Najpoważniejsze sankcje grożą za skrócenie wymaganego skróconego okresu odpoczynku dziennego w załodze jednoosobowej lub kilkuosobowej. Skrócenie takiego odpoczynku o czas do 1 godziny oznacza dla przedsiębiorcy grzywnę w wysokości 150 zł, jeśli skrócenie obejmuje powyżej 1 godziny do 2 godzin grzywna wzrasta do 350 zł, a za każdą rozpoczętą godzinę powyżej 2 godzin grozi przedsiębiorcy 550 zł. Kierowcy odpowiadają na tych samych zasadach z tą różnicą, że w przypadku skrócenia dziennego odpoczynku do 1 godziny grozi grzywna w kwocie 50 zł, a za każdą kolejną rozpoczętą godzinę, grozi grzywna w wysokości 100 zł (lp. 5.4. załącznika nr 1 do ustawy o transporcie drogowym). Zarządzający transportem odpowiada wyłącznie za przypadki skrócenia przez kierowcę odpoczynku dobowego o czas równy lub większy niż 4 godziny i 30 minut, za co grozi mu grzywna w wysokości 500 zł.

Tygodniowy okres odpoczynku powinien co do zasady obejmować nieprzerwanie 45 godzin, niemniej może on zostać skrócony do minimum 24 godzin (art. 4 lit. h rozporządzenia WE nr 561/2006). W tym kontekście warto pamiętać, że zgodnie z art. 8 ust. 6 omawianego aktu, w każdym okresie 2 tygodni musi przypadać co najmniej 1 okres regularnego odpoczynku tygodniowego. W praktyce wyklucza to więc możliwość udzielenia kierowcy skróconych odpoczynków w dwóch następujących po sobie tygodniach. Może on być bowiem udzielany jedynie naprzemiennie z regularnymi odpoczynkami tygodniowymi. Oznacza to, że do skróconych odpoczynków tygodniowych można z powodzeniem odnieść zasady kontroli przedstawione przy okazji weryfikacji przestrzegania ograniczenia czasu jazdy w dwóch kolejnych tygodniach do 90 godzin. Również w tym przypadku inspektor może bowiem przeprowadzić kontrolę krzyżową.

Od przedstawionej zasady przewidziano pewne wyjątki, mające zastosowanie do przewozów wykonywanych w całości na obszarze UE. Zgodnie z art. 8 ust. 6 akapit trzeci rozporządzenia (WE) nr 561/2006, kierowca wykonujący międzynarodowe przewozy drogowe rzeczy może, poza państwem członkowskim siedziby, wykorzystać dwa kolejne skrócone tygodniowe okresy odpoczynku pod warunkiem, że w ciągu kolejnych czterech tygodni wykorzysta przynajmniej cztery tygodniowe okresy odpoczynku, z których przynajmniej dwa będą regularnymi tygodniowymi okresami odpoczynku. Jako kierowcę wykonującego międzynarodowe przewozy drogowe kwalifikuje się przy tym kierowcę, który rozpoczyna dwa kolejne skrócone tygodniowe okresy odpoczynku poza państwem członkowskim siedziby pracodawcy i poza państwem swojego zamieszkania. Warto również pamiętać, że jeśli kierowca skorzystał z dwóch kolejnych skróconych odpoczynków tygodniowych, następny okres tygodniowego odpoczynku musi być poprzedzony okresem odpoczynku wykorzystywanym jako rekompensata za te dwa skrócone tygodniowe okresy odpoczynku. Obowiązkiem przedsiębiorstwa transportowego w przypadku kierowców, którzy korzystali z dwóch kolejnych skróconych okresów odpoczynku tygodniowego, jest ponadto zorganizowanie ich pracy w taki sposób, by mogli oni wrócić do centrum operacyjnego pracodawcy w państwie członkowskim siedziby pracodawcy, które jest zwyczajową bazą dla danego kierowcy lub do miejsca zamieszkania kierowcy przed rozpoczęciem regularnego tygodniowego okresu odpoczynku trwającego ponad 45 godzin wykorzystywanego jako rekompensata.

W pozostałych przypadkach obowiązkiem przewoźnika na obszarze UE jest umożliwienie kierowcom powrotu do centrum operacyjnego pracodawcy w państwie członkowskim siedziby pracodawcy, które jest zwyczajową bazą dla danego kierowcy i w którym rozpoczyna się jego tygodniowy okres odpoczynku, lub powrotu do miejsca zamieszkania kierowcy w każdym okresie czterech kolejnych tygodni tak, aby w jednej z ww. lokalizacji wykorzystali oni przynajmniej jeden regularny tygodniowy okres odpoczynku lub tygodniowy okres odpoczynku trwający ponad 45 godzin wykorzystywany jako rekompensata za skrócony tygodniowy okres odpoczynku. Przedsiębiorstwa transportowe zostały jednocześnie zobligowane do dokumentowania sposobu realizacji ww. obowiązku i przechowywania tej dokumentacji w siedzibie celem przedstawienia jej na żądanie organów kontrolnych.

W przeciwieństwie do odpoczynków dobowych, skrócenie odpoczynku tygodniowego musi być zrównoważone odpoczynkiem udzielonym jednorazowo przed końcem trzeciego tygodnia następującego po tygodniu, w którym doszło do skrócenia odpoczynku. Odpoczynek rekompensujący owo skrócenie musi być udzielony łącznie z innym okresem odpoczynku, trwającym co najmniej 9 godzin (art. 8 ust. 7 rozporządzenia WE nr 561/2006).

Kierowca w terminie od 26 września do 2 października 2022 r. skorzystał ze skróconego do 24 godzin odpoczynku tygodniowego, gdyż przypadał on w trakcie realizacji zadania przewozowego. Liczył na to, że pracodawca udzieli mu równoważnego okresu odpoczynku wraz z regularnym odpoczynkiem tygodniowym, należnym za okres od 3 do 9 października 2022 r. Pracodawca uznał jednak, że chce zrekompensować skrócenie odpoczynku bezpośrednio po zakończeniu realizacji zadania. W takim przypadku 21 godzin, o które skrócono odpoczynek kierowcy może być doliczone do 9- lub 11-godzinnego odpoczynku dobowego, dając w sumie 30 lub nawet 32 godziny wolnego.

W praktyce zdarza się, że okres odpoczynku tygodniowego przypada na przełomie 2 tygodni. Ustawodawca europejski dopuścił w takich przypadkach możliwość zaliczenia odpoczynku tygodniowego do dowolnego z 2 tygodni. Wykluczone jest więc jedynie zaliczenie takiego odpoczynku do obu tych tygodni (art. 8 ust. 9 rozporządzenia WE nr 561/2006).

Warunkiem jest to, by pojazd był wyposażony w odpowiednie miejsce do spania dla każdego z kierowców oraz znajdował się w czasie odpoczynku na postoju. Fakt wyposażenia pojazdu w miejsce lub miejsca do spania powinien wynikać z jego świadectwa homologacji, a korzystanie przez kierowców z noclegu w takich warunkach wymaga dokonania takiego wyboru przez nich samych. W praktyce oznacza to, że pracodawca nie może narzucić zatrudnionym kierowcom obowiązku wykorzystywania odpoczynków w kabinie pojazdu. Dla celów dowodowych warto więc sporządzić pismo, które podpiszą kierowcy poświadczając, że zgadzają się na tą formę wykorzystywania należnych im odpoczynków.

Regularne tygodniowe okresy odpoczynku oraz dowolny tygodniowy okres odpoczynku trwający ponad 45 godzin wykorzystywany jako rekompensata za wcześniejsze skrócone tygodniowe okresy odpoczynku nie mogą być wykorzystywane w pojeździe. Muszą one być wykorzystane w odpowiednim dla każdej płci miejscu zakwaterowania wyposażonym w odpowiednią infrastrukturę noclegową i sanitarną. Wszelkie koszty zakwaterowania poza pojazdem pokrywa pracodawca (art. 8 ust. 8 rozporządzenia WE nr 561/2006).

Praktyka inspektorów ITD wskazuje, że w pierwszej kolejności oznaczają oni bieżące odpoczynki dzienne i tygodniowe, a dopiero gdy zostaną im jakieś niewykorzystane godziny odpoczynku przyjmują, że jest to rekompensata za skrócony okres odpoczynku tygodniowego. Jest to niezmiernie istotne, gdyż za skrócenie odpoczynku tygodniowego grożą kary. W przypadku przewoźnika skrócenie regularnego odpoczynku tygodniowego, jeśli jego skrócenie nie jest dozwolone o czas do 3 godzin kosztuje 150 zł, o czas powyżej 3 do 9 godzin oznacza 300 zł grzywny, z kolei każda kolejna rozpoczęta godzina powyżej 9 godzin to wydatek rzędu 400 zł (lp. 5.8. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym). Za skrócenie wymaganego skróconego odpoczynku tygodniowego o czas do 2 godzin grozi przewoźnikowi grzywna w wysokości 200 zł, o czas powyżej 2 godzin do 4 godzin to wydatek 350 zł, a za czas powyżej 4 godzin grozi 450 zł grzywny (lp. 5.9. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym).

Przewoźnik może być ponadto ukarany za przekroczenie 6 kolejnych okresów 24-godzinnych od uprzedniego tygodniowego okresu odpoczynku w wysokości:

• 350 zł za czas do mniej niż 3 godziny,
• 450 zł za czas od 3 godzin do mniej niż 12 godzin oraz
• 550 zł o czas od 12 godzin (lp. 5.10. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym).

Ostatecznie grzywna w wysokości 50 zł grozi przewoźnikowi w przypadku dopuszczenia do wykorzystania przez kierowcę w pojeździe lub w miejscu zakwaterowania niewyposażonym w odpowiednią infrastrukturę noclegową i sanitarną regularnego tygodniowego okresu odpoczynku lub dowolnego tygodniowego okresu odpoczynku trwającego ponad 45 godzin wykorzystywanego jako rekompensata za skrócone tygodniowe okresy odpoczynku (lp. 5.10a. załącznika nr 3 do ustawy o transporcie drogowym). W przypadku kierowcy grzywna grozi w kwocie 50 zł za skrócenie odpoczynku tygodniowego do godziny, oraz 100 zł za każdą kolejną rozpoczętą godzinę skrócenia (lp. 5.4. załącznika nr 1 do ustawy o transporcie drogowym). Karane jest ponadto wykorzystanie w pojeździe lub w miejscu zakwaterowania niewyposażonym w odpowiednią infrastrukturę noclegową i sanitarną regularnego tygodniowego okresu odpoczynku lub dowolnego tygodniowego okresu odpoczynku trwającego ponad 45 godzin wykorzystywanego jako rekompensata za skrócone tygodniowe okresy odpoczynku, za co kierowcy grozi 50 zł grzywny (lp. 5.7. załącznika nr 1 do ustawy o transporcie drogowym). Taka sama grzywna grozi ponadto zarządzającemu transportem (lp. 14a załącznika nr 4 do ustawy o transporcie drogowym).