Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 10 (532) z dnia 10.05.2021

Doba kierowcy zatrudnionego na podstawie umowy o pracę

Kierowca zatrudniony na podstawie umowy o pracę pracuje w podstawowym systemie czasu pracy. Każdego dnia pracodawca wyznacza mu zadania przewozowe do wykonania, gdyż jego praca polega na przewozie towarów do różnych kontrahentów. Przykładowo w tygodniu może pracować w poniedziałek od 13⁰⁰ do 24⁰⁰, we wtorek od 13³⁰ do 0³⁰, w środę od 14⁰⁰ do 24⁰⁰, w czwartek od 11⁰⁰ do 17⁰⁰, w piątek od 10⁰⁰ do 22⁰⁰, w sobotę od 6⁰⁰ do 14⁰⁰. Jak rozliczać jego czas pracy?

Przedstawiony w pytaniu plan pracy nie dostarcza wszystkich danych niezbędnych do rozliczenia czasu pracy kierowcy. Przede wszystkim brakuje w nim informacji o przerwach, z których kierowca korzystał w poszczególnych dniach. Jeśli prowadzi on pojazd o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 tony, to może mieć prawo do przerw w prowadzeniu pojazdu zgodnie z rozporządzeniem WE nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych... (Dz. Urz. UE L 06.102.1 ze zm.), lub zamiennie do przerwy w pracy przeznaczonej na odpoczynek z art. 13 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2019 r. poz. 1412). Od tego zależy ile czasu z poszczególnych dniówek może być zakwalifikowane jako dyżur, a w konsekwencji również to, ile godzin stanowi czas pracy. Biorąc pod uwagę dane z pytania Czytelnika, przerwy w czasie pracy mogłyby zostać zaplanowane w następujący sposób:

Z czasu przedstawionego w tabeli przerwy 15-minutowe podlegają wliczeniu do czasu pracy, gdy wynosi on 6 lub więcej godzin w dobie, a w pozostałym zakresie stanowią czas dyżuru, o którym mowa w art. 9 ust. 2 ustawy o czasie pracy kierowców. Oznacza to, że faktyczny czas pracy w poszczególnych dniówkach będzie się różnił w zależności od tego, z którego rodzaju przerw kierowca korzystał:

Jak wynika z podliczenia czasu pracy, nie jest on dostosowany do systemu podstawowego, w ramach którego pracodawca powinien planować kierowcom zadania w wymiarze 8 godzin na dobę. W przedstawionym przykładzie odchylenia od tej normy pojawiają się w obie strony, gdyż zdarzają się zarówno przypadki zaplanowania zadań w wymiarze przekraczającym 8 godzin w dobie, co prowadzi do powstania nadgodzin dobowych, jak i w wymiarze poniżej dobowej normy czasu pracy. Te ostatnie przypadki to nic innego jak przestój, tj. okres, w którym pracownik pozostawał w gotowości do świadczenia pracy, lecz doznał przeszkód leżących po stronie pracodawcy. Za czas przestoju pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia zasadniczego za godziny brakujące do 8-godzinnej normy.

Problemy generują również różne godziny rozpoczynania pracy w poszczególnych dobach. O ile kierowca rozpoczyna pracę w kolejnej dniówce później, niż miało to miejsce w dobie poprzedniej, nie generuje to ryzyka naruszenia przepisów ani konieczności rekompensaty nadgodzin wynikających ze złamania doby pracowniczej. Jeśli jednak tak jak w sobotę, rozpoczyna on pracę 4 godziny wcześniej niż w dobie piątkowej, to pomiędzy zakończeniem pracy w piątek o 22⁰⁰, a rozpoczęciem jej świadczenia w sobotę o 6⁰⁰ występuje jedynie 8 godzin przerwy, co nie pozwala pracownikowi na skorzystanie z wymaganego odpoczynku dobowego.

W efekcie brak zapewnienia pracownikowi tego odpoczynku jest podstawą do ukarania pracodawcy grzywną.

Pozostałe nieprawidłowości wynikające z planowania różnych godzin rozpoczynania i kończenia pracy można wyeliminować, zawierając z organizacją związkową, a w razie jej braku z przedstawicielami pracowników porozumienie w sprawie stosowania indywidualnego rozkładu czasu pracy kierowców na podstawie art. 8 ust. 2-4 ustawy o czasie pracy kierowców. Wówczas wcześniejsze rozpoczęcie pracy w kolejnej dniówce nie będzie generowało nadgodzin, a w przypadku kierowców pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony, nie będzie dawało prawa do ukarania pracodawcy mandatem za naruszenie przepisów o dobie pracowniczej. Brak takiego porozumienia skutkuje koniecznością podliczenia godzin w następujący sposób:

Warto również wspomnieć, że w przypadku planowania zadań kierowcy w przedstawiony w przykładzie sposób na cały okres rozliczeniowy dojdzie do naruszenia zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Poza tym należy mieć na uwadze, że zgodnie z art. 147 K.p., w każdym systemie czasu pracy, jeżeli przewiduje on rozkład czasu pracy obejmujący pracę w niedziele i święta, pracownikom zapewnia się łączną liczbę dni wolnych od pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym odpowiadającą co najmniej liczbie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy przypadających w tym okresie. W tym kontekście stałe planowanie kierowcy pracy na 6 dni w tygodniu będzie generowało wykroczenie, za które pracodawca może zostać ukarany w razie kontroli PIP.