Rozliczenie czasu pracy kierowcy pracującego w systemie przerywanym

Jak prawidłowo rozliczyć czas pracy kierowcy zatrudnionego w systemie przerywanym, dowożącego i odwożącego dzieci do szkoły? Czy można przyjąć, że wobec kierowcy stosuje się indywidualny rozkład czasu pracy, pozwalający na wyłączenie doby pracowniczej? Jak rozliczyć nadgodziny kierowcy, do których doszło w wyniku polecenia dodatkowego wyjazdu w trakcie przerwy, wynikającej ze stosowanego systemu czasu pracy?

W odniesieniu do kierowców system przerywany uregulowano w art. 16 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2012 r. poz. 1155). Praca w ramach tego systemu odbywa się w oparciu o ustalony z góry rozkład, w którym można zaplanować jedną przerwę w ciągu każdego dnia pracy. Co do zasady przerwa ta nie może trwać dłużej niż 5 godzin, aby łącznie z czasem pracy nie przekroczyć 13 godzin, co zapewnia skorzystanie przez kierowcę z 11-godzinnego odpoczynku dobowego. Warto jednak pamiętać, że w przypadku kierowców wykonujących przewozy regularne osób przerwa może być przedłużona do 6 godzin, o ile czas pracy w danej dobie nie przekroczy 7 godzin.

Wynika to z faktu, iż poza możliwością wyłączenia z czasu pracy kierowcy przerwy, system ten nie różni się od podstawowego. W obu pracodawca musi bowiem planować sztywne, 8-godzinne dniówki, a w razie przekroczenia normy dobowej rekompensować powstałe w ten sposób nadgodziny. Kolejną analogią do systemu podstawowego jest to, że w przypadku polecenia kierowcy zadania, które nie obejmuje pełnych 8 godzin, pracodawca powinien wyrównać należne kierowcy wynagrodzenie. Obowiązek planowania 8-godzinnych dniówek działa bowiem w obie strony, przez co niedopracowanie wymiaru dobowego przez kierowcę, obciąża pracodawcę, który nieprawidłowo zaplanował czas pracy uniemożliwiając jego pełne wykorzystanie.

Indywidualny rozkład czasu pracy

Co do zasady do wszystkich kierowców zatrudnionych przez polskich pracodawców stosuje się instytucję doby pracowniczej, czyli 24 godzin liczonych od momentu rozpoczęcia pracy zgodnie z harmonogramem (art. 8 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców). Wpływ doby pracowniczej na rozliczanie czasu pracy kierowców sprowadza się głównie do generowania dodatkowych kosztów, gdyż godziny pracy zaliczane do poprzedniej doby powodują przekroczenie normy lub przedłużonego wymiaru. To z kolei wiąże się z koniecznością wypłaty dodatków za powstałe w ten sposób nadgodziny. Warto pamiętać, że w przypadku kierowców mniejszych pojazdów, do których nie stosuje się przepisów rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego… (Dz. Urz. UE L 102/1), naruszenia doby pracowniczej mogą być ponadto podstawą ukarania pracodawcy mandatem przez inspektorów PIP za naruszenie przepisów o czasie pracy.

Od ponad roku pracodawcy mają możliwość zmiany tego stanu rzeczy, poprzez wprowadzenie indywidualnego rozkładu czasu pracy kierowców.

Powołana regulacja nie zawiera żadnych wyłączeń, co w praktyce oznacza możliwość łączenia tego rozwiązania z każdym systemem czasu pracy dopuszczonym w przypadku kierowców. Oznacza to więc możliwość planowania kierowcom rozpoczęcia pracy bezpośrednio po skorzystaniu z odpoczynku dobowego, również skróconego, bez ryzyka ponoszenia dodatkowych kosztów.

Przepis art. 8 ust. 3 ustawy o czasie pracy kierowców przewiduje konkretny tryb wprowadzania indywidualnych rozkładów czasu pracy, wymagając zawarcia przez pracodawcę porozumienia z zakładową organizacją związkową. Jeśli w danym zakładzie nie działa żadna organizacja związkowa, porozumienie zawiera się z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy. Ze względu na konkretność i jednoznaczność tego przepisu nie można przyjąć, że pracodawca wprowadził wobec zatrudnionych kierowców indywidualny rozkład czasu pracy w sposób dorozumiany.

Nadgodziny w trakcie przerwy

Polecenie kierowcy zatrudnionemu w systemie przerywanym wykonywania pracy w trakcie zaplanowanej przerwy niewątpliwie spowoduje pracę w godzinach nadliczbowych. Trudność polega na rozstrzygnięciu, czy jest to przekroczenie normy dobowej, czy przeciętnej tygodniowej. Odpowiedzi na to pytanie nie znajdziemy w ustawie o czasie pracy kierowców, która w zakresie rozliczania nadgodzin odsyła bezpośrednio do przepisów K.p., nieprzewidujących takich przypadków.

Problemów interpretacyjnych przysparza fakt, iż dodatkowa praca w czasie przerwy przypada w środku dniówki, więc jako taka nie powoduje przekroczenia normy dobowej. Dochodzi do niego dopiero w trakcie wykonywania planowanej pracy po przerwie, w końcowej części dnia pracy. Zdaje się to wskazywać, że godziny te powinny być kwalifikowane jako przekroczenia średniotygodniowe. Będzie to zdecydowanie najbezpieczniejszy wariant, gdyż zgodnie z zasadą uprzywilejowania pracownika przyznanie mu świadczenia w wyższej wysokości (dodatek 100% zamiast 50%) powinno zostać uznane za zgodne z prawem, również gdyby sąd pracy lub PIP uznały, że jest to jednak przekroczenie normy dobowej.

Jednostka samorządowa zatrudnia pracownika na stanowisku kierowcy 17-osobowego autobusu, którym wykonywany jest przewóz dzieci do szkoły i ze szkoły oraz sporadycznie wyjazdy na zawody. Kierowca pracuje w przerywanym czasie pracy w następujący sposób:

• poniedziałek: od 7⁰⁰ do 17³⁰ (10 godz. 30 min.), w tym przerwa przez 2 godziny i 30 minut,
   
• wtorek: od 7⁰⁰ do 18⁰⁰ (11 godz.), w tym przerwa przez 3 godziny,
   
• środa: od 7⁰⁰ do 18⁰⁰ (11 godz.), w tym przerwa przez 3 godziny,
   
• czwartek: od 7⁰⁰ do 17⁰⁰ (10 godz.), w tym przerwa przez 2 godziny,
   
• piątek: od 6⁰⁰ do 16³⁰ (10 godz. 30 min.), w tym przerwa przez 2 godziny i 30 minut.

Kierowca sporadycznie wykonuje również przewozy w trakcie przerwy w pracy.

Plan pracy poza jednym wyjątkiem jest prawidłowy. W dobie czwartkowej wystąpi jedna godzina nadliczbowa, wynikająca z zaplanowania w piątek rozpoczęcia pracy o godzinę wcześniej, niż upłynęła kolejna doba, a więc jeszcze w dobie czwartkowej. Jeśli nie zawarto pisemnego porozumienia w sprawie wprowadzenia indywidualnego rozkładu czasu pracy, kierowca nabędzie prawo do 1 dodatku 50%, obliczanego ze stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego. W przypadku gdy kierowca w czasie przerwy pomiędzy dowozami a odwozami wykonuje dodatkowe zadanie, najbezpieczniej byłoby kwalifikować te nadgodziny jako przekroczenia średniotygodniowe.