Harmonogram czasu pracy kierowcy

Czy możemy planować pracę kierowcy prezesa firmy przez pierwszych 5 dni tygodnia od 7³⁰ do 15⁰⁰ oraz przez jedną sobotę w miesiącu od 7³⁰ do 14⁰⁰? Jak rozliczyć czas pracy kierowcy, który wyjechał w podróż służbową w czwartek, prowadząc pojazd od 6⁰⁰ do 18⁰⁰, w piątek nie miał zaplanowanych zadań, spędzając czas w hotelu, a w sobotę odbył z przełożonym podróż powrotną? Czy w dobie piątkowej, kiedy kierowca nie pracował, wystąpiły godziny nadliczbowe?

Rozkład pracy kierowcy

Planowanie pracy pracownikowi od poniedziałku do piątku w godzinach od 7³⁰ do 15⁰⁰ wskazuje, że kierowca jest zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy, a ideą pracodawcy było dopełnianie 30 minut pracy brakujących w każdym z tych dni do 8 godzinnej normy poprzez planowanie pracy na jedną sobotę miesiąca, w godzinach od 7³⁰ do 14⁰⁰. Takie działanie nie znajduje jednak umocowania w przepisach.

W praktyce oznacza to, że rozkład pracy kierowcy przewidujący jej wykonywanie przez 7,5 godziny na dobę od poniedziałku do piątku skutkuje niedopracowaniem dobowego wymiaru, a w konsekwencji wymiaru obowiązującego w okresie rozliczeniowym. Jeśli kierowca był gotów do wykonywania pracy po 8 godzin dziennie, może skutecznie dochodzić wypłaty wynagrodzenia przestojowego za brakującą liczbę godzin.

Z uwagi na obowiązujący kierowcę harmonogram, pracę w soboty należy kwalifikować jako nadgodziny przypadające w dniu wolnym, wynikającym z planowania zadań w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. To zaś oznacza, że zgodnie z art. 151³ K.p. pracownik ma roszczenie o udzielenie innego dnia wolnego, w uzgodnionym z nim terminie przypadającym przed końcem okresu rozliczeniowego. Ustawodawca nie przewidział innej formy rekompensaty takiej pracy. Jeśli więc pracodawca nie udzieli pracownikowi dnia wolnego, a zaniechanie to będzie zawinione, w razie kontroli Inspekcji Pracy ryzykuje poniesieniem odpowiedzialności za wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Także w przypadku, gdy zakwalifikował te nadgodziny jako naruszające przeciętną tygodniową normę czasu pracy i wypłacił za każdą z nich normalne wynagrodzenie i 100% dodatek. Skutkiem ubocznym takiego planu pracy jest uchybienie art. 147 K.p., nakazującemu zapewnienie pracownikom w skali okresu rozliczeniowego liczby dni wolnych od pracy co najmniej równej sumie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w związku z jej planowaniem w ramach przeciętnie pięciodniowych tygodni.

W świetle powyższego przedstawiony rozkład jest niemożliwy do zaakceptowania, niezależnie od stosowanego systemu czasu pracy. Prawidłowy rozkład pracy wymaga planowania pracy w ramach 8-godzinnych dniówek. Zaplanowanie pracy na 7,5 godziny nie daje pracodawcy możliwości uzupełnienia wymiaru poprzez polecenie dodatkowego dnia pracy, bez naruszenia przepisów ustalających przeciętnie pięciodniowy tydzień pracy i wprowadzających minimalną liczbę dni wolnych od pracy.

Czas pracy w podróży służbowej

Podróż służbowa kierowcy różni się od typowych wyjazdów odbywanych przez pracowników zatrudnionych w miejscu pracy, określonym jako punkt w znaczeniu geograficznym. Podstawową różnicą jest to, że podczas samej podróży kierowca, w przeciwieństwie do takich pracowników, cały czas świadczy umówioną pracę, prowadząc pojazd. Wpływa to na rozliczenie jego czasu pracy, gdyż pracownikowi, który nie wykonuje podczas przejazdu pracy, zaliczeniu do czasu pracy podlegają tylko godziny podróży przypadające na godziny wynikające z obowiązującego pracownika rozkładu. Z kolei kierowcom i innym pracownikom mobilnym, dla których przejazdy są typowym elementem świadczonej pracy, czas przemieszczania się podlega w całości wliczeniu do czasu pracy, co może skutkować wystąpieniem nadgodzin. Nie oznacza to jednak, że do kierowcy nie znajdzie zastosowania zasada przewidująca zaliczanie do czasu pracy okresu podróży, który choć przypada na normalne godziny pracy wynikające z rozkładu, nie został przeznaczony na jej świadczenie.

Pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2005 r. (sygn. akt II PK 265/04, OSNP 2006/5-6/76) zakłada, że choć czas dojazdu i powrotu do miejscowości stanowiącej cel pracowniczej podróży służbowej oraz czas pobytu w tej miejscowości nie są pozostawaniem do dyspozycji pracodawcy w miejscu wyznaczonym do świadczenia pracy, w zakresie przypadającym na godziny pracy wynikające z obowiązującego pracownika rozkładu podlegają wliczeniu do normy czasu pracy i nie mogą być od niego odliczone. U podstaw tego poglądu leży przekonanie, że możliwość odliczenia od czasu pracy godzin podróży lub pozostawania w gotowości do pracy w miejscowości stanowiącej jej cel prowadziłaby do sytuacji, w których pracodawcy mogliby wymagać od pracowników odpracowania tych godzin, lub proporcjonalnie obniżyć wynagrodzenie przysługujące za pełen miesięczny wymiar. W efekcie należy więc przyjąć, że niezależnie od tego, czy pracownik odbywa podróż środkiem transportu zbiorowego, czy np. po dotarciu na miejsce oczekuje w hotelu na możliwość podjęcia pracy, okresy te zalicza się do czasu pracy w zakresie, w jakim przypadają na godziny pracy wynikające z rozkładu.

Przyjmując tę wykładnię wprost pracodawca powinien zaliczyć do czasu pracy kierowcy dniówkę piątkową (w liczbie 8 godzin, bowiem tyle powinna ona trwać). Do rozliczenia pozostaje jedynie sobotnia praca, a skoro pracodawca planuje zadania na wszystkie dni powszednie, od poniedziałku do piątku, niezależnie od przyjętego rozkładu, praca w sobotę spowoduje przekroczenie normy średniotygodniowej i musi być w całości kwalifikowana jako nadgodziny. Wyjątek od tej zasady wystąpiłby gdyby miała ona miejsce częściowo w dobie piątkowej, co wpłynęłoby również na zasady zaliczania do czasu pracy godzin wynikających z rozkładu.