Wykonywanie pracy w porze nocnej

Czy możemy zatrudniać część pracowników tylko na II zmianie lub w porze nocnej? Nadmieniamy, że potrzeba takiej organizacji pracy wynika z warunków produkcyjnych.

Przepisy prawa nie formułują zakazu stałej pracy w wymienionych porach. Zwłaszcza jeśli chodzi o pracę popołudniową, która może być zlecana w sposób stały bez przeszkód, tak jak praca przedpołudniowa. Natomiast w przypadku pracy w porze nocnej, pracodawca musi pamiętać o kilku ograniczeniach, które omawiamy poniżej.

W myśl art. 151⁷ § 1 K.p. pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21⁰⁰ a 7⁰⁰. Ustawodawca określając 10-godzinny przedział czasowy, w którym należy określić porę nocną w danym zakładzie pracy, pozostawił pracodawcy pewną swobodę organizacyjną.

Ważne: Pracodawca powinien sprecyzować porę nocną w układzie zbiorowym pracy albo w regulaminie pracy, a w razie jego braku w informacji o warunkach zatrudnienia (art. 29 § 3 i art. 104¹ § 1 pkt 4 K.p.).

Pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną, uzyskuje status pracującego w nocy (art. 151⁷ § 2 K.p.). Taki pracownik ma szczególne przywileje. Po pierwsze może zażądać od pracodawcy, aby ten poinformował właściwego okręgowego inspektora pracy o zatrudnianiu pracowników pracujących w nocy. Żądanie to musi być przy tym sformułowane na piśmie. Po drugie, jeżeli pracujący w nocy wykonuje prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym, korzysta z dobowego ograniczenia. Jego czas pracy w ciągu doby nie może wówczas przekroczyć 8 godzin. Ograniczenie to nie dotyczy jedynie pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

Ważne: Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych albo związanych z dużym wysiłkiem określa pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową oraz po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, uwzględniając konieczność zapewnienia bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników.

Jeżeli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, wykaz, o którym mowa wyżej, pracodawca określa w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wybranymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę tej pracy w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Ustawodawca przyznaje ten dodatek wszystkim zatrudnionym w porze nocnej, a nie tylko posiadającym status pracujących w nocy, a więc także tym, którzy wykonują pracę w warunkach nocnych sporadycznie. Sposób obliczenia wysokości dodatku oraz jego wielkość w poszczególnych miesiącach 2011 r. przedstawiliśmy w dodatku nr 2 dołączonym do UiPP nr 2/2011, str. 114-115. Należy także zasygnalizować, że w stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek może być zastąpiony ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej.

Przepisy prawa pracy przewidują grupy pracowników, które nie mogą pracować w porze nocnej. Należy do nich: pracownica w ciąży, pracownik - rodzic lub opiekun dziecka do lat 4 (chyba że wyrazi zgodę), osoba niepełnosprawna, chyba że jest zatrudniona przy pilnowaniu lub na jej wniosek lekarz medycyny pracy albo leczący wyraził na to zgodę.