Wystąpienie nadgodzin w przypadku zatrudnienia na niepełny etat

Pracownik zatrudniony na 1/4 etatu w stałym rozkładzie czasu pracy (od poniedziałku do piątku po 2 godziny) przez kilka dni roboczych w miesiącu na polecenie pracodawcy pracował po 10 godzin. Czy w takiej sytuacji wszystkie godziny pracy powyżej drugiej są nadgodzinami? Jeżeli tak, to czy można za nie udzielić pracownikowi czasu wolnego i czy ma znaczenie, że w umowie o pracę nie określono liczby godzin, powyżej której pracownik ma prawo do nadgodzin?

Zawarcie umowy o pracę na część etatu wiąże się z obowiązkiem wskazania w treści umowy o pracę liczby godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy, których przekroczenie uprawnia pracownika niepełnoetatowego do dodatku do wynagrodzenia jak za nadgodziny (art. 151 § 5 K.p.). Trzeba przy tym pamiętać, że nadgodziny występują po przekroczeniu norm czasu pracy, a nie wymiaru czasu pracy (z wyjątkiem wskazanym poniżej). Normy te zasadniczo wynoszą 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy i są takie same dla pracowników pełnoetatowych i niepełnoetatowych. Nadgodziny mogą również zaistnieć po przekroczeniu przedłużonego (powyżej 8 godzin) wymiaru czasu pracy stosowanego m.in. w równoważnym systemie czasu pracy.

Praca powyżej wymiaru czasu pracy wynikającego z niepełnego etatu, a poniżej norm czasu pracy, nie jest pracą nadliczbową w sensie ścisłym. To samo dotyczy pracy powyżej tzw. limitu godzin dla niepełnoetatowca (a poniżej norm czasu pracy). Uniemożliwia to udzielenie za taką pracę czasu wolnego, gdyż ta forma rekompensaty przysługuje tylko w przypadku klasycznych nadgodzin. Pogląd ten potwierdziło Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w opinii udostępnionej naszemu Wydawnictwu w dniu 24 kwietnia 2017 r. Resort pracy uznał w niej, że: "(...) do pracowników świadczących pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy (...) przepis art. 151² K.p. o udzielaniu czasu wolnego od pracy w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych, nie ma zastosowania do czasu przepracowanego w godzinach ponadwymiarowych (...)".

Rekompensata klasycznych nadgodzin następuje na podstawie art. 151¹ lub art. 151² K.p., tj. poprzez wypłatę (obok normalnego wynagrodzenia) dodatku za nadgodziny lub udzielenie czasu wolnego. W taki sposób należy zrekompensować nadgodziny powyżej normy dobowej, które wystąpiły w pytaniu (przykład).

Pracownik zatrudniony na część etatu nie nabywa prawa do dodatku za pracę ponadwymiarową, ale nieprzekraczającą norm czasu pracy, jeżeli w umowie o pracę nie wyznaczono tzw. limitu godzin dla niepełnoetatowca. Brak tego zapisu jest jednak naruszeniem art. 151 § 5 K.p., dlatego pracodawca powinien podjąć działania w celu uzupełnienia tego braku. Uzupełnienie umowy o pracę o zapis dotyczący limitu godzin może nastąpić w drodze porozumienia stron (aneksu). Jeżeli pracownik nie zgodzi się na jego podpisanie, pracodawca będzie musiał wprowadzić limit wypowiedzeniem zmieniającym. Sposób sformułowania zapisu o limicie godzin dla niepełnoetatowca zależy głównie od rozkładu czasu pracy danego pracownika.

Przykład

Pracownik jest zatrudniony na 1/4 etatu w podstawowych normach czasu pracy, po 2 godziny na dobę przez 5 dni w tygodniu. Limit godzin ponadwymiarowych został ustalony na 6 godzin pracy na dobę. Pracownik kilkukrotnie przekroczył wskazany limit, pracując po 10 godzin na dobę w dniach dla niego roboczych. Za wszystkie godziny pracy pracownikowi przysługuje normalne wynagrodzenie, za 7. i 8. godzinę pracy dodatek jak za nadgodziny, a za dwie godziny powyżej normy dobowej (9. i 10. godzina pracy) dodatek za nadgodziny lub czas wolny.