Nadgodziny w równoważnym systemie czasu pracy

Pracownicy produkcyjni są zatrudnieni w systemie równoważnym (z przedłużeniem dobowym do 12 godzin), w 1-miesięcznych okresach rozliczeniowych. Ze względu na proces technologiczny dniami roboczymi są dla nich też soboty, niedziele i święta, za które wyznaczane są w grafiku inne dni wolne od pracy. Ustalony schemat pracy przewiduje: 2 dni pracy (I zmiana do 6⁰⁰ do 18⁰⁰), 1 dzień wolny, 2 dni pracy (II zmiana od 18⁰⁰ do 6⁰⁰) i 3 dni wolnego, następnie cykl się powtarza. Taki rytm pracy czasami powoduje, że przepracowanych godzin wychodzi więcej niż obowiązujący w danym miesiącu wymiar czasu pracy i wówczas korygujemy grafiki. Jednak niektórzy pracownicy wyrażają chęć pracy w takim schemacie, ale bez jego korekty, co powoduje wystąpienie nadgodzin. Jakie dodatki przysługują za te nadgodziny?

Planowanie pracy pracowników odbywa się w oparciu o obowiązujący w danym okresie rozliczeniowym wymiar czasu pracy. Oznacza to, że nie można planować pracownikom pracy na więcej godzin niż wynika z wymiaru, gdyż byłoby to planowanie nadgodzin, a tego robić nie wolno.

W sytuacji przedstawionej w pytaniu, przy jednomiesięcznych okresach rozliczeniowych, pracodawca powinien planować pracownikom pracę w oparciu o wymiar czasu pracy obowiązujący w danym miesiącu. Przekraczanie tego wymiaru powoduje planowanie nadgodzin, co jest niedozwolone. Nadgodziny mogą bowiem występować w sytuacjach określonych w art. 151 § 1 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.). Pracodawca powinien więc dostosowywać grafiki pracowników do nominalnego wymiaru czasu pracy lub ewentualnie rozważyć wydłużenie okresów rozliczeniowych, co pozwoliłoby mu lepiej planować czas pracy.

Nadgodziny dobowe występują po przekroczeniu normy dobowej (co do zasady po 8 godz.) lub przedłużonego wymiaru dobowego (np. po 12 godz.), natomiast średniotygodniowe po przekroczeniu przeciętnej normy tygodniowej, zasadniczo 40 godz. Przy czym wystąpienie nadgodzin średniotygodniowych ustala się dopiero na koniec okresu rozliczeniowego.

Dla pracujących w systemie równoważnym pracą w nadgodzinach dobowych będą:

w dniu, w którym zaplanowano dla pracownika 8 godzin lub mniej pracy - godziny pracy powyżej zaplanowanych 8 godzin,
w dniu, w którym zaplanowano dla pracownika dłuższy wymiar czasu pracy, np. 10 godzin pracy - godziny pracy po przekroczeniu zaplanowanych 10 godzin pracy.

Ustalenia rodzaju nadgodzin dokonuje się porównując pracę faktycznie wykonaną z rozkładem czasu pracy pracownika.

W omawianym przypadku nie podano faktycznego rozkładu czasu pracy pracownika, dlatego nie ma możliwości wskazania, za które ewentualne nadgodziny przysługują dodatki 50%, a za które 100%.

Przykład

Pełnoetatowy pracownik jest zatrudniony w systemie równoważnym z przedłużeniem dobowym do 12 godzin. Obowiązują go 1-miesięczne okresy rozliczeniowe. W zakładzie pora nocna przypada na godziny od 22⁰⁰ do 6⁰⁰. Pracownika obowiązuje 8-godzinna norma dobowa czasu pracy. W dniu 4 grudnia 2024 r. pracował według rozkładu od 20⁰⁰ do 6⁰⁰ (10 godz.) i tak też miał pracować 5 grudnia br. Jednak na polecenie pracodawcy musiał zostać w pracy jeszcze 2 godziny po swojej rozkładowej pracy i faktycznie wykonywał pracę od 20⁰⁰ do 8⁰⁰ (12 godzin). Zakładamy, że pozostałe dni w tym miesiącu przepracował zgodnie z grafikiem.

W dniu 5 grudnia br. pracownik przepracował 2 godziny (od 6⁰⁰ do 8⁰⁰) ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, co stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Nadgodziny te przypadały w porze dziennej, zatem należało za nie wypłacić 50% dodatki. Ponadto za wszystkie 12 godzin przepracowanych w tym dniu pracownikowi przysługiwało normalne wynagrodzenie.