Dzień wolny za pracującą sobotę w ramach okresu rozliczeniowego

Pracownik zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy (od poniedziałku do piątku po 8 godzin) w maju br. przepracował 6 godzin w wolną dla niego sobotę. W firmie obowiązuje 1-miesięczny okres rozliczeniowy. Czy możemy oddać pracownikowi dzień wolny za tę pracę w czerwcu br. albo zapłacić dodatki za nadgodziny (program kadrowy wskazuje, że mają to być dodatki 50%)?

Za pracę w dzień wolny z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy pracodawca powinien udzielić pracownikowi innego dnia wolnego od pracy. Nie ma w takiej sytuacji prawa do wyboru formy rekompensaty za pracę w takim dniu, tj. do udzielenia pracownikowi dnia wolnego lub wypłaty dodatków do wynagrodzenia. Przepisy Kodeksu pracy (art. 151³ K.p.) wyraźnie wymagają udzielenia w takim przypadku dnia wolnego.

Przyjmuje się, że tylko w wyjątkowych sytuacjach, np. gdy dzień wolny z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, w którym wykonywana była praca, był jednocześnie ostatnim dniem okresu rozliczeniowego lub gdy pracownik był chory do końca tego okresu, pracodawca może nie udzielić innego dnia wolnego. W art. 151³ K.p. wyraźnie jest też określony termin udzielenia dnia wolnego - powinno to nastąpić w ramach tego okresu rozliczeniowego, w którym wystąpiła praca w dzień wolny z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Nie może on przypadać w innym (następnym) okresie rozliczeniowym, nawet jeżeli pracownik wyraża na to zgodę.

Trzeba zaznaczyć, że pracownikowi należy się cały dzień wolny, niezależnie od ilości godzin pracy w dniu wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Udzielony dzień wolny rekompensuje pracę w wolną sobotę w granicach normy dobowej. Dopiero praca przekraczająca te normy (np. przez 9 czy 10 godzin) powinna być rekompensowana na zasadach dotyczących nadgodzin z przekroczenia dobowego. W tym kontekście trzeba wskazać, że ustalenia programu płacowego są nieprawidłowe - praca w dzień wolny z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy (tu w sobotę) w granicach normy dobowej nie powoduje wystąpienia nadgodzin z przekroczenia dobowego. Nie ma więc podstaw do wypłaty dodatków w wysokości 50%, które przysługują za takie nadgodziny, o ile przypadają w porze dziennej i w dniach powszednich (do których należy też sobota).

Nieudzielenie dnia wolnego za pracę w dniu wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika.

W omawianej sprawie nie wystąpiło przekroczenie dobowej normy czasu pracy lub przedłużonego wymiaru dobowego, co wyklucza wypłatę dodatków w wysokości 50%. Nie udzielono jednak dnia wolnego, co powoduje wystąpienie na koniec okresu rozliczeniowego nadgodzin z przekroczenia normy średniotygodniowej, za które przysługuje dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia (art. 151¹ § 2 K.p.). W omawianej sprawie dodatek ten (za 6 godzin pracy) powinien już zostać wypłacony razem z wypłatą za maj br. (tj. po zakończeniu okresu rozliczeniowego obejmującego maj).