Rozliczanie dwukrotnej pracy w tej samej dobie

Ponowna praca w tej samej dobie pracowniczej może skutkować wystąpieniem godzin nadliczbowych, ale nie musi. Takim elastycznym systemem czasu pracy jest ruchoma organizacja, w której zasadniczo świadczenie dwukrotnie pracy w tej samej dobie nie prowadzi do wystąpienia nadgodzin. Z kolei np. w systemie podstawowym czy równoważnym ponowna praca w tej samej dobie zazwyczaj generuje nadgodziny.

Organizacja podstawowa

Dla potrzeb rozliczania czasu pracy stosuje się definicję doby pracowniczej i tygodnia. Przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Natomiast przez tydzień należy rozumieć 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego. Czas pracy w systemie podstawowym reguluje art. 129 § 1 K.p. Przewiduje on, że czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym systemie czasu pracy.

W przypadku systemu podstawowego, jeżeli pracownik po przepracowaniu swojego rozkładowego czasu pracy stawi się do pracy na polecenie pracodawcy drugi raz w tej samej dobie pracowniczej, wystąpią nadgodziny (przykład 1). Będą one miały charakter przekroczeń dobowych. Jak bowiem stanowi art. 151 § 1 K.p., pracą nadliczbową jest praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Przy czym nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych czas odpracowania zwolnienia od pracy, udzielonego pracownikowi, na jego pisemny wniosek, w celu załatwienia spraw osobistych (art. 151 § 2¹ K.p.).

Ruchomy czas pracy

Ruchoma organizacja czasu pracy jest uregulowana w art. 140¹ K.p. Rozkład czasu pracy w tej organizacji może przewidywać:

różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy,
przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z tym rozkładem jest dla pracownika dniem pracy.

Muszą być przy tym zachowane odpoczynki dobowe i tygodniowe.

Zastosowanie ruchomej organizacji pozwala pracodawcy na planowanie w harmonogramach wcześniejszego rozpoczynania pracy w kolejnych dobach bez ryzyka wystąpienia nadgodzin, gdy zachowane zostaną odpoczynki. Planowanie wcześniejszej pracy w kolejnych dobach może powodować nakładanie się na siebie dób pracowniczych, gdy nowa doba może zacząć się przed zakończeniem poprzedniej. Zastosowanie tu znajduje definicja doby pracowniczej, z której wynika, że trwa ona 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

W ruchomym rozkładzie czasu pracy ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.

W takim przypadku w ruchomej organizacji czasu pracy mogą wystąpić nadgodziny dobowe, gdy pracodawca poleci pracownikowi dodatkową pracę przed planowaną w grafiku godziną jej rozpoczęcia (przykład 2). Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w piśmie udostępnionym naszemu Wydawnictwu dnia 20 listopada 2013 r. wyjaśniło, jak rozliczać nadgodziny, które wystąpią w ruchomym czasie pracy. Resort pracy uznał, że: "(...) jeżeli pracodawca poleci pracownikowi wykonywanie pracy przed rozpoczęciem przez pracownika pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, o którym mowa w art. 140¹ § 1 Kodeksu pracy, ocena, czy doszło do pracy nadliczbowej w rozumieniu art. 151 Kodeksu pracy i czy praca ta była wynikiem przekroczenia normy dobowej czy przeciętnej normy tygodniowej powinna być dokonywana z uwzględnieniem definicji doby pracowniczej.

W opinii Departamentu, jeżeli praca taka zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie czasu, który objęty jest dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego, to powinna być ona zakwalifikowana jako praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia dobowej normy czasu pracy. Jeżeli natomiast praca taka zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie czasu, który nie jest już objęty dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego (bowiem upłynęły już 24 godziny od rozpoczęcia przez pracownika pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w poprzednim dniu kalendarzowym), to praca taka powinna być, zdaniem Departamentu Prawa Pracy, zakwalifikowana jako praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. (...)".

Przykład 1

Pracownik zatrudniony w systemie podstawowym od poniedziałku do piątku po 8 godzin na dobę od godz. 7 do 15, otrzymał polecenie stawienia się w pracy w środę na godzinę 6 rano i pracował zgodnie z rozkładem do godziny 15.

W tych okolicznościach wystąpiła 1 godzina nadliczbowa z przekroczenia dobowego, gdyż pracownik zgodnie z rozkładem przepracował 8 godzin od 7 do 15 we wtorek i 1 godzinę od 6 do 7 w środę, którą to pracę należy zaliczyć do doby wtorkowej. Doba wtorkowa trwała od godziny 7 we wtorek do godziny 7 w środę.

Przykład 2

Pracodawca równolegle z systemem podstawowym (praca od poniedziałku do piątku po 8 godzin) stosuje wobec niektórych pracowników ruchomą organizację czasu pracy, w której planuje różne godziny rozpoczynania pracy. Jeden z pracowników miał zaplanowaną w poniedziałek pracę od godz. 9 do 17, a we wtorek zgodnie z rozkładem miał pracować od godz. 8 do 16. Ze względu na chorobę innego pracownika został wezwany do stawienia się w pracy we wtorek na godz. 7.

Pozarozkładowa 1 godzina pracy we wtorek od 7 do 8 była godziną nadliczbową z przekroczenia dobowego, gdyż poprzednia doba pracownicza upływała dopiero o godz. 9 we wtorek, a pracę rozkładową pracownik rozpoczął o godz. 8 we wtorek.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.)