Praca nadliczbowa pracowników legitymujących się stopniem niepełnosprawności

1) Zatrudniamy pracownika, który w ubiegłym roku otrzymał orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności. Czy możemy powierzać mu pracę w godzinach nadliczbowych, jeśli pracownik sam wystąpił z takim wnioskiem?

Tak, jeśli pracodawca dysponuje zgodą uprawnionego lekarza na pracę tego pracownika w nadgodzinach bądź jest on zatrudniony przy pilnowaniu.

Status pracowniczy osób niepełnosprawnych określa ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 z późn. zm.), dalej ustawa o rehabilitacji. Wskazanym aktem prawnym ustanowiono dla tych pracowników normy ochronne polegające m.in. na skróceniu ich czasu pracy oraz wprowadzeniu zakazu pracy w nocy i w nadgodzinach.

Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Jeżeli pracownika zaliczono do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, wówczas jego czas pracy nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Skrócone normy obowiązują od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność.

Ważne: Osoba niepełnosprawna - bez względu na stopień niepełnosprawności - nie może być zatrudniana w porze nocnej ani w godzinach nadliczbowych.

Regulacji ograniczających czas pracy osób niepełnosprawnych, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o rehabilitacji, nie stosuje się w stosunku do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu. Ponadto mogą one zostać wyłączone na wniosek pracownika, pod warunkiem, że lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników, a w razie jego braku - lekarz sprawujący opiekę nad tym pracownikiem nie stwierdzi przeciwwskazań do wykonywania pracy w zwiększonym wymiarze czasu pracy (art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy o rehabilitacji). Koszty związanych z tym badań ponosi pracodawca (art. 16 ust. 2 ustawy o rehabilitacji).

Zatem, pracodawca może zatrudniać pracownika niepełnosprawnego w godzinach nadliczbowych, pod warunkiem uzyskania, na wniosek pracownika, zgody ww. lekarza.

2) Zatrudnione przez nas osoby niepełnosprawne w stopniu umiarkowanym lub znacznym od 10 lipca br. powinny pracować 7 godzin na dobę, a pracowały 8 godzin na dobę. Czy w celu zrekompensowania różnicy godzin możemy udzielić im czasu wolnego?

Tak, pracodawca może w ten sposób zrekompensować dodatkową pracę.

Jak wspomnieliśmy w odpowiedzi na pytanie pierwsze, pracownicy legitymujący się umiarkowanym bądź znacznym stopniem niepełnosprawności są z mocy prawa objęci obniżonymi normami czasu pracy. Zasadę tę przywrócono po przerwie trwającej od 1 stycznia 2012 r. do 9 lipca 2014 r., która była spowodowana nowelizacją przepisów ustawy o rehabilitacji, zakwestionowaną w tej części przez Trybunał Konstytucyjny (por. wyrok z dnia 13 czerwca 2013 r., sygn. akt K 17/11, Dz. U. poz. 791).

Pisaliśmy na ten temat m.in. w UiPP nr 14/2014, str. 4-5, nr 15/2014, str. 29-33 oraz nr 16/2014, str. 34.

Wymienione osoby, o ile nie są zatrudnione przy pilnowaniu, mogą pracować w normach powszechnych tylko wówczas, gdy na ich wniosek lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad wnioskodawcą wyrazi na to zgodę (art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy o rehabilitacji). Brak takiej zgody obliguje pracodawcę do przestrzegania 7-godzinnej normy dobowej.

W pytaniu Czytelnika zabrakło informacji na temat przyczyn 8-godzinnej pracy pracowników ze znaczną lub umiarkowaną niepełnosprawnością po 9 lipca 2014 r. Jeżeli było to niedopatrzenie, albo tym bardziej świadome nieprzestrzeganie przepisów, pracodawcy grozi odpowiedzialność za wykroczenie przeciwko prawom pracownika, o której mowa w art. 281 pkt 5 K.p. Zwłaszcza, że obok obniżonych norm, pracowników, o których mowa w pytaniu, obowiązuje zakaz pracy nadliczbowej.

Ważne: Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy (tu 7 godzin na dobę) stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.

Bez względu na okoliczności pracy nadliczbowej pracownikowi należy zrekompensować tę pracę. Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek lub czas wolny, którego należy udzielić:

na pisemny wniosek pracownika w tym samym wymiarze,
bez wniosku pracownika w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych (udzielonym do końca okresu rozliczeniowego, z gwarancją nieobniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy).

Tak stanowi art. 151 i następne K.p., które znajdują zastosowanie do pracownika niepełnosprawnego w oparciu o art. 66 ustawy o rehabilitacji.

3) Czy możemy organizować czas pracy osób, o których mowa w pytaniu drugim, w taki sposób, że będą pracowały po 8 godzin na dobę i co 7 dni roboczych odbierały cały dzień wolny od pracy?

Zaproponowany w pytaniu rozkład czasu pracy jest niedopuszczalny.

Normy czasu pracy pracowników niepełnosprawnych mają charakter sztywny. Co prawda istnieje możliwość odstąpienia od stosowania regulacji art. 15 ustawy o rehabilitacji ustanawiających te normy, jak również zakaz pracy nadliczbowej, na wniosek niepełnosprawnego za zgodą lekarza przeprowadzającego badania profilaktyczne lub lekarza sprawującego opiekę nad tą osobą. W zależności jednak od decyzji lekarza:

niestosowanie skróconej normy dobowej spowoduje objęcie pracownika normami powszechnymi (8 godz. na dobę), a tym samym proponowana organizacja straci rację bytu,
utrzymanie norm, ale zniesienie zakazu pracy nadliczbowej da jedynie możliwość doraźnego zlecania dodatkowej pracy, a nie jej stałego planowania.