W systemie podstawowym łatwiej o nadgodziny

Zatrudniamy pracownika w podstawowym systemie czasu pracy, po 8 godzin na dobę od poniedziałku do piątku. Jego rozkład czasu pracy przewiduje różne godziny rozpoczynania pracy w poszczególnych dniach tygodnia. W środę i w piątki rozpoczyna on pracę wcześniej niż poprzedniego dnia. Czy oznacza to wystąpienie nadgodzin? Jeżeli tak, to czy zlicza się je z całego okresu rozliczeniowego i opłaca po jego zakończeniu?

W podstawowej organizacji czasu pracy (tzw. systemie podstawowym) praca ponad obowiązującą pracownika normę dobową co do zasady powoduje wystąpienie nadgodzin z przekroczenia dobowego. Są one rekompensowane czasem wolnym lub dodatkiem do wynagrodzenia. Takie nadgodziny powinny być rozliczane na bieżąco, tj. razem z wypłatą za dany miesiąc. Jeżeli za pracę nadliczbową ma być udzielony czas wolny, decyzja pracodawcy lub wniosek pracownika w tej sprawie powinny mieć miejsce przed tą wypłatą. Zrekompensowane na bieżąco nadgodziny dobowe są "zdejmowane" z puli nadgodzin, która wynika z rozliczenia czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym. Jeżeli natomiast nie zostały one rozliczone, na koniec okresu rozliczeniowego, powodują na ogół wystąpienie nadgodzin średniotygodniowych.

W systemie podstawowym (jak też w innych systemach czasu pracy) można uniknąć nadgodzin dobowych poprzez wprowadzenie ruchomego czasu pracy. Polega on na ustaleniu różnych godzin rozpoczynania pracy w poszczególnych dniach tygodnia lub przedziału godzin, w ramach których pracownik samodzielnie wybiera tę godzinę. W takim rozkładzie ponowne podjęcie pracy w ramach tej samej doby pracowniczej nie powoduje wystąpienia nadgodzin (art. 140¹ K.p.). Do wprowadzenia ruchomego rozkładu niezbędne jest jednak spełnienie formalności określonych w art. 150 § 3 lub 5 K.p.

Przykład

Pracownicy działu kadrowego zatrudnieni w tzw. systemie podstawowym (od poniedziałku do piątku po 8 godzin), rozpoczynają pracę w poniedziałki i środy o godz. 8⁰⁰, a we wtorki i czwartki o godz. 7⁰⁰. Taki rozkład czasu pracy wynika z obwieszczenia, przy czym pracodawca nie wprowadził formalnie rozkładu ruchomego. W związku z tym, zakładając wypracowanie normy dobowej (8 godz.), we wtorek i w czwartek wystąpiła jedna nadgodzina z przekroczenia dobowego (z doby pracowniczej poniedziałkowej i środowej). Stosowanie wskazanego rozkładu w ramach ruchomego czasu pracy pozwoliłoby na uniknięcie tych nadgodzin.