Rozpoczęcie obowiązującej w zakładzie pracy pory nocnej o niepełnej godzinie

1) Czy pracodawca może ustalić porę nocną rozpoczynającą się o 22¹⁵?

Tak. W myśl art. 151⁷ § 1 K.p. pora nocna obejmuje 8 godzin między 21⁰⁰ a 7⁰⁰. Ustawodawca, określając 10-godzinny przedział czasowy, w którym powinna mieścić się pora nocna w danym zakładzie pracy, pozostawił pracodawcy swobodę, pozwalając na jej dostosowanie do obowiązującego systemu bądź rozkładu czasu pracy, jak i realiów zewnętrznych. Należy ją przy tym sprecyzować w układzie zbiorowym pracy albo w regulaminie pracy, a w razie ich braku w informacji o warunkach zatrudnienia (art. 29 § 3 i art. 104¹ § 1 pkt 4 K.p.).

Powołany przepis nie wprowadza dalszych wytycznych w zakresie sposobu ustalania pory nocnej, co oznacza, że decyduje godzina jej rozpoczęcia, która nie musi przypadać na początek godziny zegarowej. Przedział ten powinien się natomiast rozpocząć najpóźniej o godzinie 23⁰⁰, w przeciwnym razie nie osiągnie do 7⁰⁰ wymaganego pułapu 8 godzin. Pora nocna może więc przykładowo trwać: od 21⁴⁵ do 5⁴⁵, od 22¹⁵ do 6¹⁵ albo od 23⁰⁰ do 7⁰⁰.

2) Czy w świetle art. 151⁸ K.p., w którym jest mowa o dodatku do wynagrodzenia "za każdą godzinę pracy w porze nocnej", dodatek przysługuje, gdy pracownik pracował w tej porze tylko część godziny (kilka, kilkanaście minut)?

Tak. Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę (art. 151⁸ § 1 K.p.). Dla rozpatrywanego zagadnienia ważna jest pierwsza część hipotezy zawartej w tym przepisie, tj. "wykonywanie pracy w porze nocnej" (niezależnie od rozmiaru pracy). Dalsza część tej normy określa minimalną wysokość dodatku za jedną godzinę pracy w nocy. W razie pracy przez część godziny zegarowej, pracownik nabywa prawo do dodatku w wysokości proporcjonalnej.

Wysokości dodatków za pracę w nocy podajemy
w dodatku nr 2/2015 pt. Kodeks pracy.

Przykład

W zakładzie pracy pora nocna przypada od 23⁰⁰ do 7⁰⁰. Pracownik wykonujący pracę od 7⁰⁰ do 15⁰⁰ wystąpił do pracodawcy o zastosowanie wobec niego indywidualnego rozkładu czasu pracy, tj. przesunięcie dniówki na przedział od 6⁴⁵do 14⁴⁵. Pracodawca wyraził na powyższe zgodę. W tej sytuacji pracownik każdego dnia przez 15 minut wykonuje pracę w porze nocnej (od 6⁴⁵ do 7⁰⁰).

W lipcu 2015 r. przepracował łącznie 5,75 godziny w porze nocnej (15 min. x 23 dni : 60 min.), a w sierpniu 2015 r. - 5 godzin (15 min. x 20 dni : 60 min.). Pracodawca wypłaca dodatek za pracę nocną w wysokości ustawowej. Za jedną godzinę wynosił on w lipcu - 1,90 zł, a w sierpniu - 2,19 zł. Pracownik nabył prawo do dodatków w wysokości odpowiednio za lipiec 10,93 zł (5,75 godz. x 1,90 zł) i 10,95 zł (5 godz. x 2,19 zł) za sierpień.

Obowiązek wypłaty dodatku powstaje nie tylko wtedy, gdy praca w porze nocnej wynika z harmonogramu, ale także w razie pracy nadliczbowej. Ponadto każdą nadgodzinę przepracowaną w nocy należy opłacić normalnym wynagrodzeniem i jeśli nie zostanie zrekompensowana czasem wolnym - 100% dodatkiem.

Pracownik, który pracuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny w porze nocnej lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na tę porę, uzyskuje status pracującego w nocy (art. 151⁷ § 2 K.p.). Taki pracownik może zażądać od pracodawcy, aby poinformował właściwego okręgowego inspektora pracy o zatrudnianiu pracowników pracujących w nocy. Jeżeli wykonuje prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym, jego czas pracy w ciągu doby nie może przekroczyć 8 godzin. Nie dotyczy to pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.