Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 15 (465) z dnia 1.08.2018

Zasady sporządzania rozkładów czasu pracy w systemie równoważnym

Pracownicy czterech brygad są zatrudnieni w podstawowym wariancie systemu równoważnego i pracują na dwie zmiany (6⁰⁰-18⁰⁰ i 18⁰⁰-6⁰⁰), od poniedziałku do niedzieli. Na co należy zwrócić szczególną uwagę układając im rozkład czasu pracy? Czy organizacja 2/2 (przykład w załączeniu) jest prawidłowa?

Organizowanie procesu pracy, w tym również ustalenie obowiązującego pracowników rozkładu czasu pracy, należy do uprawnień dyspozycyjnych pracodawcy (por. wyrok SN z 25 marca 1977 r., sygn. akt I PRN 5/77, OSP 1978/12/218). Podczas planowania pracy pracodawca obowiązany jest uwzględniać przepisy Kodeksu pracy regulujące m.in.:

• normę dobową i tygodniową oraz przedłużony wymiar dobowy (art. 129 § 1 K.p.),
   
• okres rozliczeniowy (art. 129 § 2 K.p.),
   
• wymiar czasu pracy (art. 130 K.p.),
   
• odpoczynki: dobowy i tygodniowy (art. 132-133 K.p.),
   
• "częstotliwość" niedzieli wolnej od pracy, jeśli praca w tym dniu jest dozwolona (art. 151¹² K.p.),
   
• liczbę dni wolnych, w tym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy (art. 129 § 1 w związku z art. 147 K.p.),

a także zawierające pojęcie doby i tygodnia (art. 128 § 3 K.p.). Powinien też przestrzegać zakazu planowania pracy nadliczbowej.

Co do zasady, pracodawca ma obowiązek sporządzać rozkłady czasu pracy - w formie pisemnej lub elektronicznej - na cały okres rozliczeniowy albo okres krótszy, obejmujący jednak co najmniej 1 miesiąc oraz przekazywać je pracownikom co najmniej na 1 tydzień przed rozpoczęciem pracy w tym okresie, na który zostały sporządzone.

Wymiar czasu pracy obowiązujący w 2018 r. podajemy w serwisie www.wskazniki.gofin.pl

Dane przedstawione w pytaniu, nawet bez informacji szczegółowych, prowadzą do wniosku, iż w rozkładzie występują nieprawidłowości. Dotyczą one wymiaru czasu pracy, bowiem nie jest możliwe pokrycie zapotrzebowania czterema wymieniającymi się brygadami. Przykładowo, w czerwcu liczącym 30 dni było 720 roboczogodzin (30 dni x 24 godz.), natomiast wymiar czasu pracy w tym miesiącu w br. wynosił 168 godzin (40 godz. x 4 tyg. + 8 godz. x 1 dzień wystający), co daje łącznie tylko 672 roboczogodziny (4 brygady po 168 godz.). Podobnie jest w pozostałych miesiącach kalendarzowych, co wyklucza bilansowanie wymiaru w okresie rozliczeniowym dłuższym niż miesiąc.

Wskazane wcześniej nieprawidłowości potwierdza nadesłany do redakcji przykładowy harmonogram na czerwiec br., który prezentujemy poniżej (cyfra rzymska oznacza numer brygady):

Tylko brygada II przepracowała taki wymiar czasu pracy jaki obowiązywał w rozpatrywanym miesiącu (14 dni x 12 godz. = 168 godz.). Pozostałym zaplanowano więcej godzin, co prowadzi do przekroczenia normy tygodniowej (nadgodzin średniotygodniowych). Co prawda niektórzy eksperci postulują dopuszczenie przez przepisy planowania pracy nadliczbowej, gdy z góry wiadomo, że będzie niezbędna. Dopóki jednak nie wynika to z regulacji prawnych, takie praktyki są niedozwolone i zagrożone karą grzywny (art. 281 pkt 5 K.p.). 

Tak też wyjaśnił resort pracy w piśmie z 8 października 2013 r. stwierdzając, że: "(...) polecanie pracy w godzinach nadliczbowych nie podlega bowiem planowaniu i może mieć miejsce jedynie w razie wystąpienia okoliczności wymienionych w art. 151 § 1 pkt 1 i 2 K.p. (...)", czyli doraźnie. Jak argumentował resort pracy: "(...) Systemowa wykładnia przepisów Kodeksu pracy dotyczących czasu pracy zakłada określoną sekwencję zdarzeń. Jest to obowiązek pracodawcy sporządzenia dla każdego pracownika rozkładu czasu pracy na co najmniej miesiąc, wykonywanie przez pracownika pracy zgodnie z rozkładem czasu pracy, możliwość polecania podwładnemu pracy poza godzinami pracy przyjętymi w rozkładzie czasu pracy, co oznacza polecanie pracy w godzinach nadliczbowych oraz rozliczenie czasu pracy pracownika. (...)". W przedstawionej sytuacji zachodzi klasyczne "niedokadrowanie", co może determinować zarzut zamiaru permanentnego przekraczania wymiaru.

W pozostałym zakresie (wymiar dobowy, odpoczynki, liczba dni wolnych) zaprezentowany rozkład nie wykazuje nieprawidłowości.