Gazeta Podatkowa nr 44 (2232) z dnia 2.06.2025

Planowanie pracy w systemie równoważnym

Stosowanie równoważnego systemu czasu pracy pozwala na elastyczne wykorzystanie czasu pracy poprzez wydłużenie godzin pracy w niektórych dniach i skracanie w innych. System ten można łączyć z innymi rozkładami lub systemami, np. z pracą na zmiany czy z ruchomą organizacją czasu pracy, lecz wymaga to odpowiedniego zaplanowania czasu pracy.

Równoważny do 12 godzin

System równoważny w tzw. wariancie podstawowym stosuje się, gdy uzasadnia to rodzaj pracy lub jej organizacja (art. 135 § 1 K.p.). Można w nim przedłużyć dobowy wymiar czasu pracy do 12 godzin. Równoważy się go wówczas krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy. W wersji podstawowej równoważnego systemu czasu pracy pracownikom przysługują nieprzerwane odpoczynki: dobowy wynoszący co najmniej 11 godzin i tygodniowy wynoszący co najmniej 35 godzin (art. 132 i art. 133 K.p.).

Praca przy dozorze urządzeń

System równoważny można też stosować przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy. Dopuszczalne jest wtedy przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy nie więcej niż do 16 godzin (art. 136 § 1 K.p.). Pracownikowi - pracującemu przy dozorze urządzeń - bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy przysługuje odpoczynek w wymiarze odpowiadającym co najmniej liczbie przepracowanych godzin (art. 136 § 2 K.p.). Odpoczynek ten udzielany jest pracownikowi niezależnie od odpoczynku tygodniowego.

Pilnowanie mienia lub ochrona osób

Do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób oraz pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych może być stosowany system równoważny, w którym dopuszcza się przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy nawet do 24 godzin na dobę (art. 137 K.p.). Praca przy pilnowaniu mienia lub osób wymaga udzielenia pracownikowi, który wykonywał pracę w ramach przedłużonego wymiaru dobowego, bezpośrednio po takiej pracy okresu odpoczynku w wymiarze równym co najmniej liczbie przepracowanych godzin. Odpoczynek ten przysługuje niezależnie od odpoczynku tygodniowego.

Planowanie pracy

Pracodawca planuje pracę dla pracowników zatrudnionych w systemie równoważnym w oparciu o prawidłowo obliczony wymiar czasu pracy obowiązujący w przyjętym w zakładzie i dopuszczalnym w tym systemie okresie rozliczeniowym. Sporządzając rozkłady czasu pracy, musi brać pod uwagę normy czasu pracy (zasadniczo 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy) oraz możliwość przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy. Przy czym nie może planować pracy w nadgodzinach, gdyż jest to niedozwolone. Układając grafiki pracodawca jest zobowiązany do przestrzegania zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

Pracodawca, planując czas pracy, obowiązany jest także przestrzegać przepisów dotyczących zapewnienia pracownikom odpoczynków dobowych i tygodniowych. Ponadto gdy w firmie dozwolona jest praca w niedzielę, musi zapewnić pracownikom co najmniej raz na 4 tygodnie niedzielę wolną od pracy. Zobligowany jest także do zapewnienia pracownikom łącznej liczby dni wolnych od pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym odpowiadającej co najmniej liczbie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy.

W przypadku gdy pracownicy świadczą pracę w stałych rozkładach, nie ma konieczności sporządzania co miesiąc harmonogramów czasu pracy. Natomiast gdy pracownicy świadczą pracę w zmiennych rozkładach, pracodawca jest zobowiązany do sporządzania dla nich rozkładów czasu pracy. Rozkład czasu pracy określa plan pracy dla ogółu pracowników lub grupy pracowników. Z kolei harmonogram pracy jest zindywidualizowanym planem pracy dla danego pracownika.

Rozkład czasu pracy może być sporządzony w formie pisemnej lub elektronicznej na okres krótszy niż okres rozliczeniowy, który obejmuje jednak co najmniej miesiąc. Przekazuje się go pracownikowi co najmniej na tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który został on sporządzony (art. 129 § 3 K.p.).

Przykład Pracownik jest zatrudniony w systemie równoważnym w przedłużonym do 12 godzin wymiarze dobowym, połączonym z ruchomą organizacją czasu pracy, która pozwala na planowanie różnych godzin rozpoczynania pracy. Świadczy on pracę w dniach od poniedziałku do soboty według rozkładu ustalanego przez pracodawcę. Przykładowy rozkład na czerwiec 2025 r. (jednomiesięczny okres rozliczeniowy), w którym pracownik ma do przepracowania 160 godzin.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2025 r. poz. 277)